Nyenrode kasteel: landhuis met kasteeluitstraling

In de 13e eeuw groeide de bisschopsstad Utrecht uit tot een belangrijke handelsplaats. In de periode rond 1260 zijn de eerste fundamenten gelegd voor kasteel Nijenrode, op een strategische plek op het smalste stukje oever van de Vecht. Deze rivier was onderdeel van de handelsroute van het centrum van Utrecht naar de Zuiderzee en lag in een gebied dat werd betwist door de bisschoppen van Utrecht en de graven van Holland. In tijden van nood konden de bewoners van Nijenrode het omliggende water gebruiken om het kasteel te verdedigen.

Landhuis met kasteeluitstraling

De heren van Nijenrode droegen hun kasteel op aan de graaf van Holland. Het kasteel werd vernietigd in 1481 en in 1511 en daarna weer herbouwd. Tussen 1632 en 1642 veranderde eigenaar Bernard van den Bongard III het kasteel in een landhuis met kasteeluitstraling. Hij liet het gebouw moderniseren en verfraaien.

Frans hoofdkwartier en de familie Ortt

In het rampjaar 1672 werd Nijenrode het hoofdkwartier van de Fransen. Toen zij zich terugtrokken in 1673 zetten zij het kasteel in brand. Johan Ortt, die het kasteel in 1675 kocht, herstelde de brandschade. Van 1675 tot 1853 was de familie Ortt eigenaar van het kasteel. Zij waren kooplieden (lakenfabrikanten en graanhandelaren) in Amsterdam.

Terug naar vroegere glorie en nieuwe aanpassingen: familie Onnes en Goudstikker

Vanaf 1853 waren twee generaties van de ondernemersfamilie De Heus de nieuwe eigenaren van het kasteel. Van 1907 tot 1934 woonde koffiehandelaar Michiel Onnes op Nijenrode. Hij herstelde het kasteel en het omringende park tot de vroegere glorie van de Van den Bongard-periode. Tussen 1916 en 1918 liet Onnes het Poortgebouw bouwen en het Koetshuis optrekken. Ook de donjon werd helemaal opnieuw opgebouwd op haar middeleeuwse grondvesten, maar nu twee verdiepingen hoger dan ooit tevoren.

Vervolgens nam de kunsthandelaar Jacques Goudstikker het landgoed over. Goudstikker exposeerde zijn kunstcollectie in de kamers van kasteel Nijenrode. Omdat hij het belangrijk vond dat minder vermogende mensen ook toegang zouden krijgen tot zijn prachtige kunstcollectie, opende hij het kasteel voor publiek.

De tentoonstellingszalen werden ingericht in de stijl van de kunst die daar werd tentoongesteld. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog, in mei 1940, stierf de joodse Goudstikker door een ongeluk, toen hij vluchtte voor de Duitse bezetters.

Naoorlog: Nyenrode wordt onderwijsinstituut

Na de Tweede Wereldoorlog, in 1946, droeg zijn weduwe, Désirée Goudstikker, Nijenrode het over aan Stichting Nederlands Opleidings-Instituut voor het Buitenland (NOIB). Enkele jaren later verkocht ze het aan de Stichting Nijenrode. Het Nederlands Opleidings-Instituut voor het Buitenland werd later omgedoopt tot Nyenrode Business Universiteit.

Ligging

Kasteel Nijenrode ligt aan een van de belangrijkste historische handelsroutes. De rivieren Vecht en Aa vormen al sinds de middeleeuwen belangrijke vaarwegen van Utrecht naar zee. Naast het landgoed ligt ook het drukbevaren Amsterdam-Rijnkanaal.

Eveneens ligt Nijenrode aan de oude hoofdweg die door keizer Napoleon vanaf 1811 werd aangelegd om twee van de drie hoofdsteden van zijn keizerrijk (Parijs en Amsterdam, de andere hoofdstad was Rome) te verbinden. Die weg heette de Route Impériale 2 (tegenwoordig de Straatweg). Als belangrijke verkeersverbinding heeft de snelweg A2, die even verderop ligt, in de jaren ’50 de positie van de oude keizerlijke weg overgenomen.

Naam

De herkomst van de naam Nijenrode is onduidelijk. Een veelgehoorde verklaring is de volgende: ‘nije’ betekent nieuw en ‘rode’ betekent ontginning. De naam zou dus kunnen slaan op een nieuw stuk ontgonnen grond, maar zeker weten doen we dat niet.

Wapen

De 14e-eeuwse ridder Gijsbrecht II is verantwoordelijk voor het wapen van Nijenrode. Hij combineerde het goud en rood uit het wapen van de familie Ruwiel met het blauw en de Andreaskruizen van de Persijn-familie van zijn moederskant. Deze Andreaskruizen kom je ook tegen in het wapen van Amsterdam.

Het wapen van Gijsbrecht wordt tot de dag van vandaag gebruikt in het logo van Nyenrode. De kleuren van het wapen van Ruwiel (geel en rood) zijn ook nog te zien op de luiken van de ramen van het kasteel en bijvoorbeeld in het tenue van het studentenrugbyteam van Nyenrode.

Carillon en beiaardier

Nijenrode is, voor zover wij weten, het enige kasteel ter wereld met een handbespeeld carillon. De basis van het carillon bestaat uit klokken van de firma Taylor Bell Foundry in Loughborough, Engeland, die de klokken speciaal voor Nyenrode maakte in 1915. Het carillon is in 1940 uitgebreid met klokken van Huize Witzand in Blaricum. In 2015 zijn vanwege het 100-jarig bestaan van het carillon twee nieuwe klokken geplaatst. Die zijn mogelijk gemaakt dankzij giften door alumni van de universiteit. Het carillon bestaat nu uit achttien klokken.

Nyenrode heeft een eigen universiteitsbeiaardier, Jan Willem Achterkamp, die op feestelijke en plechtige momenten het carillon komt bespelen en daarnaast zorgt hij ook voor de dagelijkse melodietjes.

Omdat Nyenrode Business Universiteit een optimale, ongestoorde leeromgeving voor haar studenten en gasten wil waarborgen, is het niet mogelijk om het landgoed voor iedereen op ieder moment open te stellen. Er zijn gedurende het jaar een paar uitzonderingen zoals Open Monumentendag in september.