Wetenschappelijke validatie van controlemethodologie in accountancy noodzakelijk

‘Het vakgebied van Auditing & Assurance gaat over mensen en vertrouwen’, stelt prof. dr. Joost van Buuren. Echter, het vakgebied is volgens Van Buuren te weinig vernieuwend geweest de afgelopen jaren en komt te weinig tegemoet aan de wensen van de gebruikers. Van Buuren roept de sector dan ook op tot het creëren van een nieuwe actieve grondhouding: waarbij innovatie gericht is op afstemming op de behoeften van gebruikers en het versterken van hun vertrouwen in de accountant door wetenschappelijke validatie van de controlemethodologie. Van Buuren: ‘Accountants moeten anders gaan denken en met open vizier kansen pakken om de relevantie van de accountantsfunctie te vergroten.’

Dit zijn enkele onderwerpen die prof. dr. Joost van Buuren RA aan de orde stelt in zijn inaugurele rede op woensdag 28 november 2018. De rede is getiteld 'Voorbij de tempo doeloe in Accountancy. Over de noodzaak van de academisering van de controlemethode'. Prof. dr. Van Buuren aanvaardt met het uitspreken van deze oratie de leerstoel Auditing and Assurance aan de Nyenrode Business Universiteit.

Onvoldoende vernieuwing

In de afgelopen jaren is het functioneren van de accountant steeds weer bediscussieerd, ondanks alle acties die het beroep heeft ondernomen. ‘Er is meer fundamentele verandering nodig’, stelt Van Buuren. Volgens hem ‘is de kern van het probleem dat accountants in de afgelopen jaren onvoldoende vernieuwend zijn geweest op hun wettelijke taak: het controleren van jaarrekeningen.’ Deze dienst is in de afgelopen 50 jaar niet wezenlijk gewijzigd: de accountant geeft al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw een zogenaamde ‘getrouw beeld’ verklaring met een ‘redelijke mate van zekerheid’. Dit is opvallend, omdat de wereld sindsdien sterk is veranderd en het in andere sectoren heel normaal is dat er geconcurreerd wordt op kwaliteit om aan de wensen van klanten tegemoet te kunnen komen. Van Buuren: ‘De goede oude tijd is voorbij dat de accountant bepaalt wat een relevante controle is en met een defensieve houding de status quo probeert te behouden. De lat moet hoger.’

Innovatie en academisering brengt relevantie

Om innovatie te realiseren, roept Van Buuren de sector op een nieuwe grondhouding te adopteren. Een grondhouding die zich richt op het actief afstemmen van de behoeften van belanghebbenden en het versterken van het vertrouwen in de effectiviteit van de controle. Dit zijn twee zijden van dezelfde spreekwoordelijke medaille van de accountantsfunctie. Van Buuren constateert dat ‘de vernieuwing van de controlemethodologie onvoldoende gericht is geweest op de veranderende behoeften van gebruikers. Tegelijkertijd is het opvallend dat tot op heden de nieuwe controlemethodologie niet wetenschappelijk op effectiviteit wordt gevalideerd alvorens die toe te passen.’ Juist nu accountants volop bezig zijn met het  vernieuwen van de controle met behulp van data-analyse, is het van belang deze vernieuwingen eerst te valideren, alvorens grootschalig in te gaan zetten. Dat wetenschappelijk onderzoek nu nog onvoldoende is ingebed in de bedrijfsvoering en innovatieagenda van de kantoren, blijkt onder andere uit het zeer lage aantal gepromoveerde accountants die bij de kantoren werken. Daarom adviseert Van Buuren kantoren in te zetten op promotieonderzoeken en het opzetten van onderzoek- en ontwikkelingsafdelingen. Alleen bij forse investeringen kan voldoende onderzoek- en ontwikkeling plaatsvinden binnen de Accountancy en kan de accountant zich gaan onderscheiden op kwaliteit. ‘Wetenschappelijk onderzoek is van groot belang voor accountants om relevant te blijven in een kennisintensieve, dynamische samenleving’, stelt Van Buuren. ‘De passie om tegemoet te komen aan de steeds veranderende behoeften van gebruikers moet daarbij centraal staan.’

Verdienmodel verandert

Door de academisering zal het verdienmodel van accountants wijzigen en kapitaalsintensiever worden. Zo zal een significant deel van het inkomen naar onderzoek en ontwikkeling gaan om de concurrentie te kunnen bijhouden. Van Buuren: ‘Door wetenschappelijk onderzoek wordt het beroep kennisintensiever, complexer, uitdagender en daarmee ook aantrekkelijker. Het geeft het beroep een upgrade.’ Samenwerking van kantoren zal een must zijn om de concurrentie bij te kunnen houden, vooral voor de kleinere kantoren. Van Buuren: ‘Het gebruik van open-source codes met algoritmes voor data-analyses kunnen goede mogelijkheden bieden voor het delen van kennis over de eigenschappen en de effectiviteit van controlemethodologie.’ Hij stelt ook dat ‘de rol van de IAASB als standard-setter zal moeten veranderen naar een rol waarin continue innovatie van controlemethodologie centraal staat, daaraan kwaliteitseisen stelt en afstemming blijft zoeken met belangengroepen.’ Hetzelfde geldt voor de Nederlandse beroepsorganisatie, de NBA.

Van Buuren: ‘De nieuwe grondhouding versterkt het vertrouwen van de markt in de accountantsfunctie en dit zal de economie weer stimuleren.’  Met het uitspreken van zijn rede roept hij de sector dan ook op tot het creëren van een nieuwe grondhouding gericht op de behoeften van de gebruiker en de wetenschappelijke validatie van de controlemethodologie. Zo stelt hij ‘dat het beroep een prachtige toekomst heeft als zij de mens als belanghebbende van de controle volop centraal zet.’

De volledige rede van prof. dr. Joost van Buuren lees je hier (Nederlands).