Vooruitzien in een onzekere wereld: hoe verzekeraars geopolitieke risico’s strategisch kunnen benaderen

Geopolitieke risico’s komen steeds dichterbij. Conflicten in Oekraïne en het Midden-Oosten, spanningen tussen China en het Westen, of handelsbarrières tussen economische machtsblokken hebben directe gevolgen voor verzekeraars. Niet alleen voor hun beleggingsportefeuille, maar ook voor schadeclaims, compliance en operationele processen. Scenario-denken helpt verzekeraars om voorbereid te zijn op zulke onvoorspelbare ontwikkelingen.

“Geopolitiek gaat niet alleen over internationale betrekkingen, maar over hoe geografie, macht en economie samenkomen,” zegt dr. Leonhardt van Efferink, docent-onderzoeker gespecialiseerd in geopolitieke scenario’s en landenrisico’s. “Een conflict in de Rode Zee raakt via de wereldhandel ook Nederlandse verzekeraars. Denk aan vertragingen, schadeclaims of waardeverlies in supply chains.”

Een gestructureerd geopolitiek raamwerk helpt bij het ontwikkelen van scenario’s die specifiek ingaan op de kwetsbaarheden van verzekeraars. Daarbij verschilt de impact per productgroep; wat relevant is voor transportverzekeringen is dat mogelijk niet voor inkomensverzekeringen.

Wendbaarheid in plaats van incidentmanagement

Volgens ir. Paul de Ruijter, docent, auteur en adviseur op het gebied van strategische scenario’s, vraagt de huidige geopolitieke dynamiek om een andere aanpak: “Wat vandaag een regionaal incident lijkt, kan morgen leiden tot mondiale economische schokken. De Russische inval in Oekraïne werkte bijvoorbeeld door in energieprijzen, inflatie en uiteindelijk in de buffers van verzekeraars.”

Dr. ir. René Doff, risicodeskundige en docent aan de Universiteit van Amsterdam, wijst op het belang van voorbereid zijn: “De sanctie-screening die na de inval in Oekraïne noodzakelijk werd, kwam voor veel verzekeraars als een verrassing. Strategisch scenario-denken kan zulke kwetsbaarheden eerder blootleggen.”

Verzekeren onder druk

Geopolitiek raakt ook de operationele kant van het verzekeringsbedrijf. Handelsconflicten en importtarieven kunnen leiden tot:

• Vertragingen of annuleringen van leveringen;
• Opslingereffecten in logistieke ketens;
• Hogere materiaalkosten, met invloed op schade-uitkeringen;
• Juridische conflicten en claims door verstoringen;
• Beperkingen op inzet van personeel over grenzen heen.

Deze factoren maken het moeilijker om risico’s accuraat te prijzen. De onzekerheid over toekomstige claims neemt toe, met gevolgen voor premiebepaling en acceptatiebeleid.

Vijf ‘wat-als’-scenario’s

In gesprekken met bestuurders en risicomanagers kwamen vijf scenario’s naar voren die tot grote strategische verschuivingen kunnen leiden:

1. China valt Taiwan binnen: Impact op beleggingen, cyberdreiging en wereldwijde supply chains.
2. Nieuwe pandemie met hoge sterftegraad: Druk op levensverzekeringen, herverzekeraars en digitale infrastructuur.
3. Overstromingen in Nederland: Massale schade en vragen over verzekerbaarheid, met name bij rivieroverstromingen.
4. Cyberaanval op de financiële sector: Problemen met solvabiliteit, liquiditeit en uitkeringscapaciteit.
5. Beperking van toegang tot cloud-diensten: Verlies van toegang tot data en verstoring van de bedrijfsvoering.

Strategisch voordeel door scenario-denken

Toezichthouders zoals DNB en EIOPA verwachten dat verzekeraars toekomstgericht risicomanagement toepassen. Scenario’s helpen niet om de toekomst te voorspellen, maar om voorbereid te zijn op mogelijke ontwikkelingen. “Verzekeraars die scenario’s structureel inzetten, bouwen geen glazen bol, maar een radar,” zegt De Ruijter. “Ze kunnen sneller schakelen, hun keuzes beter onderbouwen en blijven wendbaar in roerige tijden.”