Zeven tips voor excellent leiderschap

7 tips over Excellent leiderschap

Duizenden pennen zijn leeg geschreven over het onderwerp leiderschap. Het wordt behandeld in meters managementliteratuur. Prof. dr. Bas Kodden geeft je 7 gouden tips voor excellent leiderschap.

1. Bouw geen hekken, maar een drinkplaats

Organisaties moeten net als de boeren in Australië geen hekken bouwen, maar een drinkplaats bieden. De Australische boeren in de outback hebben honderden kilometers land waarop het vee staat te grazen. Het heeft geen zin om daar hekken omheen te bouwen. Te tijdrovend en te kostbaar. Dus ze bouwen drinkplaatsen, en als de boeren die goed onderhouden, dan komt het vee altijd terug naar die plek. En dat zouden organisaties ook moeten doen. In de praktijk van onze organisaties worden er juist steeds meer hekken gebouwd. Wat je krijgt zijn disfunctionele organisaties, waarin goed bedoelende leidinggevenden hun teams en leden steeds meer reguleren en controleren, waardoor ze – waarschijnlijk volkomen onbedoeld – de werkmotivatie en welzijn van hun werknemers kapot maken.

2. Stap uit als je kunt, stap (pas) in als je moet

Veel leidinggevenden stappen ‘in’ als ze moeten uitstappen en stappen ‘uit’ als ze in moeten stappen. De hoogste vorm van leiderschap is in mijn optiek het leiding laten nemen. Maar uit angst, ego of een teveel aan empathie gebeurt dit vaak niet. Door te snel of onnodig in te stappen maken leidinggevenden de ruimte waarbinnen de medewerkers mogen handelen steeds kleiner. Ze hangen naar vaak de verkeerde vorm van controle en bouwen structuren die hun onzekerheid slechts voeden, waardoor ze het leiding-laten-nemen door professionals nog verder beperken. Vooral de Y- en Z-generatie hebben daar veel last van. Geef ze de ruimte.

3. Luisteren is zilver, observeren is goud

Of we het nu willen of niet, en of we daar bewust van zijn of niet, maar in elk geval professioneel zitten we allemaal in een spel van stakeholders. Iedereen heeft zo zijn of haar persoonlijke belangen, die vanzelfsprekend geheel niet van materiële orde hoeven te zijn. In gesprekken wordt bewust of onbewust vaak de schone schijn opgehouden. Leidinggevenden zouden dan ook veel meer en beter moeten observeren en minder moeten vertrouwen op hun luistervaardigheden. De meest overschatte kwaliteit van leidinggevenden is in mijn optiek luisteren. Leid zoveel mogelijk van achteren en gebruik je positie om te observeren. Luisteren is hooguit zilver, observeren is goud.

4. Creëer energie, eigenaarschap & verbondenheid

Er zijn drie aspecten die uiteindelijk duurzame teamprestaties bepalen; energie, eigenaarschap en verbondenheid. Wat belangrijk is, is dat je als leider jouw professionals de ruimte geeft om hun talenten te ontwikkelen en niet steeds in hun ruimte stapt om het voor ze te doen, of ze te helpen. Dat helpen noem ik het teveel aan empathie. Als je als leidinggevende continu alles maar zelf doet, voelen mensen zich ook niet meer trots op het behaalde resultaat en laten ze jou hun taken gemakkelijk overnemen. Het energieniveau van jouw personeel gaat hiermee omlaag, net als het gevoel van eigenaarschap en verbondenheid.

5. Focus je op je (drie) doelen

Je allerbelangrijkste doel betreft je nooit-af-te-ronden-taak. Als je dat niet helder hebt, wordt het hagelschieten. De ‘Purpose’ van je organisatie is als leidinggevende je dagelijkse leidraad en instrumentarium voor observatie, feedback en coaching. Terwijl de ‘hoe’ morgen ineens anders kan zijn, blijft de ‘waarom’ bestaan. Waarom bestaan wij? Waar zijn wij van? Met dit hoogste doelniveau wordt het tweede doel, en één die wel te realiseren is, maar waarvan je mogelijk dacht – als professional en/of als organisatie - waarschijnlijk nooit te kunnen behalen, daadwerkelijk te bereiken. Een ‘champagne-moment’. Om dit hoger doel, dus doelniveau 2, te bereiken dien je steeds je derde doelniveau - de afgesproken KPI’s (key performance indicators) – voor ogen te houden. Zij vormen de leidraad en piketpaaltjes om doel twee te realiseren. Maar het gevaarlijkste van doel(niveau) twee is dat zij inderdaad te bereiken is. En wat dan? Zorg na het realiseren van doel twee dan ook zo snel mogelijk voor een nieuw hoger doel om de werkmotivatie en inzet hoog mogelijk te houden en richt je als leidinggevende steeds opnieuw op de nooit-te-realiseren-opdracht; ’waar zijn wij van?’, de Purpose van de organisatie, en stel piketpaaltjes bij. Het vliegwiel is hersteld en alle drie de doelniveaus zijn (opnieuw) op elkaar afgesteld. Houd focus. Er is professioneel weinig zo bevredigend dan met bevlogen teams duurzame prestaties te realiseren.

6. Beheers je triggers: zelfbeheersing is key (handel paradoxaal en lemniscatisch)

Leiderschap begint bij ontdekken wat jóu drijft. En op welke wijze jij jouw kwaliteiten en sterke punten hiervoor kunt inzetten. Pas als je weet waar jouw zingeving ligt en die van jouw organisatie, kun je het beste uit jezelf en je team halen. Excellent leiderschap begint dan ook bij jezelf. Het vereist introspectie, jezelf kunnen beschouwen in de situatie waarin je zat. Creëer als leidinggevende het vermogen van zelfbeheersing en gebruik daartoe het lemniscatisch gedachtengoed om in een vergelijkbare situatie een andere richting te kunnen kiezen. Iedereen stevent af op die valse T-splitsing en we maken regelmatig de verkeerde keuze. We worden allemaal getriggerd door onze angst, ego en ons (teveel aan) empathie.

7. Durf te rebelleren (en optimaliseer zelfeffectiviteit en het probleemoplossend vermogen in je team en organisatie)

Om als organisatie succesvol te zijn en de concurrentie voor te blijven heb je soms rebellen nodig: mensen die durven af te wijken van de norm, de regels en ‘hoe we het altijd hebben gedaan’. Excellent leiderschap vraagt moed en non-conformistisch handelen wanneer overmatige regeldruk en drang naar controle schade veroorzaakt en verandering tegenhoudt. In onze georganiseerde samenleving draait het vaak om controle, regels, procedures en systemen boven mensen. Het gevolg daarvan is regelmatig een situatie die juist out of control is door eindeloos overleg of vastgelopen discussies. Denk bijvoorbeeld aan de hogesnelheidslijn of de toeslagenaffaire. Te veel regels en procedures maken organisaties niet alleen duur en langzaam, maar beperken ook professionals om hun talent in te zetten en in hun motivatie. De manier om hieruit te komen en mensen hun energie terug te geven is breken met de norm die verandering en vernieuwing tegenhoudt. En dat vraagt lef van leiders en organisaties.

Collegereeks Excellent Leiderschap

Tijdens de collegereeks Excellent Leiderschap geven experts uit de wetenschap en het bedrijfsleven jou vanuit verschillende invalshoeken hun visie op leiderschap. Daarnaast krijg je handvatten die je in jouw dagelijkse werk als leidinggevende kan toepassen.