Groene EU-richtlijn is kans en risico voor accountant
1 september 2022
De nieuwe Europese normen voor duurzaamheidsverslaglegging eisen van accountants dat zij een heel nieuw scala aan kennis en vaardigheden opdoen. Tegelijkertijd biedt dit ook kansen voor accountants om aan maatschappelijk vertrouwen te winnen, schrijven Lineke Sneller en Ruud Vergoossen.
Zeer binnenkort zullen de Europese Raad en het Europees Parlement de zogeheten Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) goedkeuren. De CSRD is een nieuwe richtlijn die deel uitmaakt van de Europese Green Deal en ervoor moet zorgen dat met name beursfondsen en ondernemingen vanaf 250 werknemers gaan rapporteren over ecologische-, sociale- en governance-aspecten van de bedrijfsvoering. Ook moeten zij rapporteren over de effecten van hun ondernemingsactiviteiten op milieu, mens en maatschappij. Nieuw is ook dat de door ondernemingen verstrekte duurzaamheidsinformatie moet worden gecontroleerd door een accountant of andere onafhankelijke verlener van assurance-diensten.
Deze nieuwe verplichte duurzaamheidsrapportage wordt vanaf 2024 in fasen ingevoerd. In Nederland komen in totaal ongeveer 3.500 ondernemingen onder deze verplichting te vallen. Het is de bedoeling dat de duurzaamheidsrapportage in belangrijke mate wordt gestandaardiseerd. Om die reden wordt in opdracht van de Europese Commissie gewerkt aan een uitgebreide set van zogenaamde European Sustainability Reporting Standards (ESRS).
Te vrijblijvend
Ondernemingen die op dit moment (vrijwillig) over duurzaamheid rapporteren, gebruiken een of enkele van de veelheid aan standaarden, richtlijnen of aanbevelingen van non-gouvernementele organisaties, zoals het Global Reporting Initiative en de International Integrated Reporting Council. In de ogen van de Europese Commissie zijn die niet goed genoeg en bieden ze door hun vrijblijvende karakter teveel ruimte voor greenwashing.
Inmiddels is een eerste set van 13 ESRS in concept gereed. In maar liefst 395 pagina’s wordt aangegeven hoe er moet worden gerapporteerd. Hiernaast volgt nog een set van aanvullende en sectorspecifieke standaarden.
Uitgangspunt is dat de duurzaamheidsrapportage wordt opgenomen in het bestuursverslag, als onderdeel van het jaarverslag. De duurzaamheidsrapportage bevat zowel kwalitatieve informatie (zoals een waarborg tegen kinderarbeid in de waardeketen van de onderneming) als kwantitatieve informatie (bijvoorbeeld hoeveel CO2-uitstoot wordt veroorzaakt door de bedrijfsactiviteiten). Verder wordt van de bedrijven verwacht dat zij terugkijken én vooruitkijken, en dat de duurzaamheidsrapportage de hele waardeketen omvat.
‘De nieuwe wetgeving zal het beroep hoe dan ook veranderen en nog relevanter maken’
Ook voor accountants is de CSRD van belang. Nu moet een onderneming het financieel jaarverslag laten voorzien van een accountantsverklaring, waarbij de controle moet worden uitgevoerd door een gecertificeerde accountant. Op basis van de CSRD moet ook de duurzaamheidsrapportage worden voorzien van een verklaring. De controle mag door de gecertificeerde accountant uitgevoerd worden, maar kan ook aan een andere onafhankelijke verlener van assurancediensten worden gegund, een markt die zich nog moet ontwikkelen.
Steeds meer kennis
De CSRD betekent een aanmerkelijke uitbreiding van de accountantsopleiding voordat een accountant assurance mag verlenen bij een duurzaamheidsrapportage. Dit maakt het accountantsberoep nog kennisintensiever. Waar de regelgeving voor financiële verslaggeving is uitgedijd, en IT, juridische zaken, risicomanagement en actuariaat steeds meer kennis van de accountant zijn gaan vragen, zal nu een nieuw vakgebied duurzaamheidsrapportage toegevoegd worden. De vraag is in hoeverre je zo'n toenemende hoeveelheid specialistische kennis mag verwachten van individuele accountants.
Wij denken dat de grens van kennisintensiteit is bereikt. In dat licht is het positief dat de CSRD de mogelijkheid openlaat voor het ontstaan van een beroepsgroep van duurzaamheidaccountants. In onze ogen moet de accountant bij de controle meer dan nu gaan steunen op het werk van andere specialisten. De accountant moet wel de samenhang bewaken en moet het overkoepelend oordeel kunnen geven.
Druk op kwaliteit
Door implementatie van de CSRD neemt het aantal jaarverslagen met een duurzaamheidsrapportage aanzienlijk toe en wordt de controle verplicht. Of dit allemaal bij de huidige accountant terechtkomt zal afhangen van de ontwikkeling van een beroepsgroep van duurzaamheidsaccountants. In de huidige krappe arbeidsmarkt zal het hoe dan ook niet eenvoudig zijn de mensen op te leiden en het extra werk uit te voeren. Wij zijn blij dat de controles over meerdere beroepsgroepen gespreid kunnen gaan worden, maar voorzien dat de toename van het werk tot druk op de kwaliteit van de controles zou kunnen leiden.
De nieuwe wetgeving zal hoe dan ook het accountantsberoep veranderen. De accountantsverklaring gaat zich immers ontwikkelen van uitsluitend terugkijkend naar terug- en vooruitkijkend, van een oordeel over uitsluitend financiële prestaties naar een oordeel over prestaties in financiën, duurzaamheid, sociaal functioneren en governance. De verklaring heeft niet langer slechts betrekking op een onderneming in isolatie, maar op een onderneming opererend in een waardeketen. Door deze verbreding kan het accountantsberoep aan relevantie winnen en kunnen accountants hun rol als ‘vertrouwenspersoon van het maatschappelijke verkeer’ meer dan ooit waarmaken.
Lineke Sneller is hoogleraar Interne beheersing aan Nyenrode Business Universiteit. Ruud Vergoossen is hoogleraar Corporate Reporting aan Universiteit Maastricht en Nyenrode Business Universiteit.
Dit artikel is eerder gepubliceerd in Het Financieele Dagblad.
Nyenrode deelt kennis met nieuwsgierige professionals. Abonneer je op News@Nyenrode voor al het Nyenrodenieuws.