Corona crisis vereist gebalanceerd publiek ondernemerschap

De dynamiek van de ongekende Covid-19 crisis en de onzekerheden waarmee ze gepaard gaat, vraagt om snel, ondernemend en onorthodox handelen van overheidsmanagers en het stimuleren van innovatief gedrag bij medewerkers. Tegelijkertijd is het de vraag of de publieke sector daar eigenlijk wel voor is, en of ze eigenlijk wel om kan gaan met situaties met een hoge mate van onzekerheid. Een meer fundamentele kwestie daarbij is hoe institutionele en rechtsstatelijke rollen en verplichtingen van overheidsmanagers en hun organisaties zich verhouden tot meer risicovol, ondernemend en disruptief gedrag.

Juist in onzekere tijden zullen burgers immers willen kunnen vertrouwen op de overheid en het gevoel willen hebben correct en gelijk behandeld te worden. “Nood breekt wet” maar rechtsgelijkheid is tegelijkertijd misschien wel belangrijker dan ooit. Het ethos van de ondernemer en dat van de hoeder van de rechtsstaat vereisen deels tegenstrijdige rollen, normen en waarden. Overheidsmanagers in crisis zullen de spanningen die dit oplevert creatief moeten managen.

Realiseren van innovatie

Tegelijkertijd kunnen bureaucratische kwaliteiten juist ook bijdragen aan het realiseren van innovatie. Innovatie is niet alleen out of the box ideëen genereren, maar deze ideëen ook realistisch en zelfs sceptisch beoordelen om er vervolgens een of twee te selecteren voor implementatie. Onderzoek laat daarnaast zien dat verschillende typen overheidsmanagers nodig zijn om van innovatie een succes te maken, variërend van creatieve genieën tot sobere, ervaren projectmanagers. Uiteindelijk moeten overheidsmanagers in crisistijd ook in staat zijn om de ondernemer en de conservator in hun eigen dagelijkse handelen met elkaar in overeenstemming te brengen.

Op kleinere schaal moet ook vernieuwd worden. De afgelopen 2 jaar hebben laten zien dat plotseling massaal online en remote werken van overheidsmanagers en hun medewerkers vraagt diepgewortelde rollen, routines, en culturen te herzien. Onderzoek naar telewerken in publieke organisaties leert ons dat dit alleen effectief kan zijn wanneer ook direct nieuwe normen en routines worden benoemd en consistent worden aangeleerd en toegepast, en medewerkers daarbij ook het gevoel hebben fair en gelijkwaardig behandeld te worden. Velen van ons ervaren dat zelf momenteel aan den lijve.

Uitdagingen voor de publieke leider

Het effectief beheersen en managen van de crisis waarin we ons momenteel bevinden is een bijna onmenselijke prestatie. Foutloos bestaat niet. Snel beslissen op basis van betwiste informatie met een hoge mate van onzekerheid is voor veel overheidsmanagers geen dagelijkse routine. Tegelijkertijd zullen dit type uitdagingen in ons huidige tijdsgewricht overheidsmanagers vaker treffen en worden de vaardigheden en rollen die vereist zijn ook “post-corona” steeds belangrijker, en zal de huidige onzekerheid die met deze pandemie gepaard gaat, mogelijk nog jaren voortduren.

Overheidsmanagers zijn net mensen en geen superhelden. Schapen met vijf poten zullen ze wel moeten zijn. Gelukkig vindt ambtelijk werk vindt plaats in teams en afdelingen met bevlogen collega’s. Nadenken over de juiste mix van persoonlijkheden, skills en vaardigheden vanuit een institutioneel perspectief, en wat dat betekent voor personeelsbeleid en de ontwikkeling van medewerkers is daarom misschien nog wel het allerbelangrijkste. Gelukkig spelen overheidsmanagers juist ook een belangrijke rol in het vormgeven van teams en het meedenken over rekrutering en ontwikkeling van medewerkers.