Herzien van Agency Theory leidt tot juiste beslissingen

Onlangs vond de derde editie van de Radical Thinkers Series aan Nyenrode Business Universiteit plaats. In deze serie delen hoogleraren en wetenschappers hun radicaal andere manier van denken. Prof. dr. Beate Sjåfjell, hoogleraar Rechtsgeleerdheid aan de Universiteit van Oslo, gaf haar kijk op de zogeheten ‘agency theory’. Zij maakte duidelijk waarom het noodzakelijk is dat we deze theorie herzien en zo de toewijzing van verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en rekenschap binnen ondernemingen gaan heroverwegen.

Wat is de overeenkomst tussen iemand vragen om bij een barista een koffie voor je te bestellen en de relatie tussen raden van bestuur en aandeelhouders? Sjåfjell houdt het simpel: het is de agency theory, die potentiële belangenconflicten vaststelt tussen besluitvormers en diegenen op wie die besluiten van invloed zijn. Met andere woorden, Sjåfjell vertelt ons dat de agency theory antwoord geeft op twee fundamentele vragen in het moderne bedrijfsleven: Wie neemt de beslissingen en wat zijn de kosten, of, ruimer gezien, wat zijn de gevolgen van de beslissingen?

Verschillende disciplines

Om te spreken in agency theory-terminologie, is de besluitvormer de ‘agent’ en de persoon of entiteit namens wie de beslissing genomen wordt de ‘principaal’. In het geval dat iemand koffie voor jou haalt, ben jij de principaal. En de persoon die daadwerkelijk jouw koffie brengt is de agent. Zal hij of zij jouw koffie precies volgens jouw wensen bestellen? In het ondernemingsrecht en de corporate governance beschouwt de agency theory de raden van bestuur en bij uitbreiding het senior management als 'agenten' en aandeelhouders als 'principalen'. Zal het management de beste beslissingen nemen in het belang van de aandeelhouders?

Sterk verankerd in de bedrijfsvoering dicteert de agency theory dat de kerntaak van de raad van bestuur het maximaliseren van het rendement voor aandeelhouders is, ook wel bekend als het ‘primaat van aandeelhouders’. Maar, zo vertelt Sjåfjell ons: "Dit is 'slechts' een sociaal geaccepteerde norm en een juridische mythe. De raad van bestuur heeft de wettelijke plicht om de belangen van de vennootschap, dus niet alleen die van de aandeelhouders, te beschermen en te behartigen". Eenvoudig gezegd concentreert de agency theory zich te veel op aandeelhouders zijnde opdrachtgevers en worden anderen (werknemers, stakeholders), die voor een onderneming van cruciaal belang zijn, buiten beschouwing gelaten. Daardoor wordt ook weinig aandacht besteed aan de gevolgen voor de andere onderdelen van een bedrijf en worden de maatschappelijke en milieukosten als externaliteiten gezien.

Herzien van de agency theory

Sjåfjell stelt een nieuwe manier voor om over ondernemingsrecht te denken en om de agency theory aan te laten sluiten bij haar doel. Ze nodigt ons uit om de agency theory te helpen herzien door na te gaan wie nu eigenlijk echt de beslissingen nemen binnen een bedrijf. Sjåfjell dringt er hier bij op aan om rekening te houden met een groter aantal opdrachtgevers, namelijk het bedrijf, de aandeelhouders, interne en externe contractpartijen, maar óók mensen, het milieu en de samenleving die de gevolgen ondervinden van de bedrijfsactiviteiten. Door het ondernemingsrecht te hervormen, zal deze interdisciplinaire herdefinitie van de agency theory een nieuw uitgangspunt creëren voor ons denken over verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en verplichtingen van ondernemingen.