Hoe voorkom je machtsmisbruik bij controllers?
Macht, tegenkracht en verantwoording
Macht en vooral machtsmisbruik staan de laatste maanden in de belangstelling. Denk aan #MeToo en aan misbruik van sporters. Meestal is er macht en machtsmisbruik in het spel. En controllers, weliswaar van een hele andere orde, hebben ook vaak macht en soms hebben ze zelfs veel macht. Bijvoorbeeld als ze op gezag van de CFO veel invloed kunnen uitoefenen op de budgetten en op het budgetteringsproces of als ze zelf CFO zijn.
Machtsmisbruik
En als controllers macht hebben dan moeten zij zelf en moet zeker ook hun omgeving op hun hoede te zijn voor machtsmisbruik. Zoals in alle gevallen alarmbellen moeten gaan rinkelen als mensen (veel) macht hebben. Zijn er voldoende tegenkrachten (countervailing power) voor de controllers aanwezig? Moeten de controllers zich verantwoorden aan een kritisch gehoor? Macht zonder gezonde tegenkracht en zonder goed uitgevoerde verantwoording laat gemakkelijk misbruik ontstaan. Denk aan – extreem – de situaties van misbruik zoals gerapporteerd door #MeToo, zoals door priesters en paters in de Katholieke kerk, zoals door ouderejaarsstudenten bij de ontgroening in studentenverenigingen, zoals door (financiële) bestuurders van diverse woningcorporaties, zoals door – naar het zich laat aanzien – het bestuur van Imtech.
Tegenkracht en verantwoording
Het zijn (vrijwel) allemaal situaties waar sprake is van veel macht zonder controle op de macht: er zijn geen tegenkrachten en/of er is geen verantwoordingsorgaan dat kritische vragen stelt. En dan zijn controllers net gewone mensen: ze komen in de verleiding om hun macht te misbruiken (‘de gelegenheid die de dief schept’). Je moet dan als controller sterk in je schoenen staan om je macht niet te misbruiken. Daarnaast weten machthebbers (soms dus ook controllers) nu en dan een situatie te creëren waarin tegenkrachten misschien wel aanwezig zijn maar feitelijk niet functioneren. Of een situatie waarin de persoon die verantwoording aflegt eigenlijk machtiger is dan de personen aan wie verantwoording wordt afgelegd. Dat is niet meer gebruik maken van de situatie maar bewust een machtspositie creëren met de bedoeling er misbruik van te maken.
Als het op deze manier misgaat met controllers, dan zijn deze controllers natuurlijk allereerst zelf aan te klagen. Maar daarna ook de anderen die een situatie hebben laten ontstaan waarin dergelijk misbruik kon gebeuren.Hoe het risico te verminderen?
Daarom: wees zowel als controller als verantwoordelijke attent op situaties van buitensporige machtsvorming. Voorkom dat er situaties ontstaan van machtsvorming zonder tegenkrachten of zonder goede verantwoording. Ook controllers maken er dan gemakkelijk misbruik van. Controllers zijn net mensen.
De controlling opleidingen van Nyenrode bieden jou handvatten om echt het verschil te maken in je bedrijf en vanuit daar een duurzame rol te spelen in de maatschappij. De focus ligt op hoe je een waardevolle samenwerking vormgeeft en hoe je daarbinnen interacteert met anderen.
Nyenrode deelt kennis met nieuwsgierige professionals. Abonneer je op News@Nyenrode voor al het Nyenrodenieuws.