Kan aan de Waddenzee rechtspersoonlijkheid worden toegekend om zo haar stem mee te nemen in publieke besluitvorming?

Zou voor de Waddenzee een ‘Rights of Nature’-aanpak kansrijk zijn voor het versterken van de bescherming van de natuurwaarden in dit gebied? Deze vraag heeft Prof. dr. Tineke Lambooy (Hoogleraar Ondernemingsrecht aan Nyenrode Business Universiteit) samen met collega-onderzoekers Tessa van Soest en Ignace Breemer onderzocht.  

Huidige wetgeving biedt onvoldoende bescherming

De Waddenzee is een uniek getijdenkustgebied dat wordt gekenmerkt door bijzondere geologische en ecologische processen en biodiversiteit. Ongeveer 14 miljoen trekvogels bezoeken het gebied en er leven diverse soorten zeehonden. Het is vaak genoemd als het mooiste natuurgebied van Nederland. Juridisch heeft de Waddenzee als Natura 2000 gebied een beschermde status. Verder staat de Waddenzee al vele jaren op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Er zijn meer internationale verdragen, Europese regels en Nederlandse wetten die de ecologische waarden van het Waddengebied beogen te beschermen. Echter, tot nu toe heeft alle wetgeving niet kunnen voorkomen dat de ecologische toestand van de flora en fauna in dit prachtige gebied substantieel achteruitgaan. Er spelen problemen als vervuiling, geluidsoverlast, overbevissing en grondstofwinning (waardoor de bodem daalt, terwijl de zeespiegel stijgt door klimaatverandering). 

Innovatieve juridische aanpak

Om de Waddenzee beter te beschermen wordt in deze studie een innovatieve juridische aanpak voorgesteld: geef rechten aan de Waddenzee zelf. Zet een nieuwe governance situatie op, waarin één juridische entiteit, ‘natuurrechtspersoon’ de Waddenzee, de Waddenzee bestuurt. Deze heeft een helder mandaat, toekenning van bevoegdheden en een adequaat handhavingsbudget nodig. Net als een gemeente of een waterschap. Deze natuurrechtspersoon kan dan bij elke kwestie bestuderen wat het effect zou kunnen zijn op het ecosysteem en aan de hand van de uitkomst besluiten nemen.

Studie gepresenteerd aan Minister Van der Wal

In de Tweede Kamer is al sinds 2018 de vraag gesteld om de mogelijkheid van het geven van rechten aan de Waddenzee te onderzoeken. De Waddenacademie vindt dit een belangrijk onderwerp en verzocht Prof. Lambooy deze vraag te bestuderen. Op 30 november 2022 is de studie van Prof. Lambooy en collega's door de Waddenacademie aan Minister Christianne van der Wal-Zeggelink voor Natuur en Stikstof gepresenteerd. Dit gebeurde bij gelegenheid van de 14e Trilaterale Waddenzee Ministerraad bijeenkomst in Wilhelmshaven (Duitsland). Lees het volledige onderzoek hier.

Voorlopers van de Waddenzee

Wereldwijd bestaan meer dan 400 initiatieven voor rechten van natuur, onder meer veel in de Verenigde Staten, Canada, Latijns-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland. In Europa heeft Mar Menor (kleine zee) in Spanje rechtspersoonlijkheid gekregen in september 2022. Het geven van rechten aan een natuurgebied is een holistische aanpak die benadrukt dat wij onderdeel zijn van de community of life en dat flora en fauna ook het recht hebben op deze aarde te zijn. Het zou goed zijn hen ook een eigen stem te geven in de afwegingen die worden gemaakt tussen het honoreren van economische menselijke belangen en die van de flora en fauna.