Politiek moet kritischer zijn op Belastingdienst
30 augustus 2017
Bij meer dan de helft van de grote Nederlandse bedrijven klopt de belastingaangifte niet. Dit blijkt uit een recent onderzoek naar Grote Ondernemingen van de Belastingdienst. ‘Fouten komen blijkens het rapport bijna nooit door opzettelijke regelovertreding. De aard van de fout is daarom interessanter dan de omvang van de fouten om tot verbetering van de regelnaleving te komen’, stelt Lisette van der Hel, hoogleraar in de deeltijd Master Fiscaal Recht.
In de afgelopen jaren is de handhaving van de Belastingdienst veranderd. Van der Hel legt uit: ‘De overheid controleert steeds meer vooraf in plaats van achteraf. Burgers krijgen vooraf ingevulde aangiftes, bedrijven participeren in horizontaal toezicht. Dat is efficiënter en effectiever, omdat er zo minder fouten in de aangiften worden gemaakt. De Belastingdienst streeft er zo naar dat burgers en bedrijven zoveel mogelijk uit zichzelf fiscale regels naleven, zonder dwingende en kostbare acties van de Belastingdienst.’
Politiek stelt verkeerde vragen
In zijn fiscale handhavingsstrategie doet de Belastingdienst veel aannames over het bevorderen van regelnaleving. Van der Hel: ‘Het is belangrijk om die aannames te toetsen, zoals dat recent is gebeurd in het onderzoek naar Grote Ondernemingen. Het gaat er uiteindelijk om wat het effect is van de activiteiten van de Belastingdienst, zoals bijvoorbeeld het horizontaal toezicht, op de naleving van fiscale regels. Het vreemde is dat de politiek daar niet naar vraagt. De politiek stelt verkeerde vragen, zoals: hoeveel controles zijn er geweest, hoeveel brieven zijn verstuurd, wat is de capaciteit, wat kost het? Maar dat zegt niets over de mate waarin burgers en bedrijven de regels naleven. Daardoor zit de Belastingdienst in een spagaat – hij wil effectiever werken, maar wordt afgerekend op bijvoorbeeld aantallen onderzoeken of de omvang van correcties. De politiek loopt achter en zou zich moeten afvragen: wanneer is het fiscale toezicht goed?’
‘Mooie percentages’
Uit recent onderzoek naar Grote Ondernemingen blijkt dat grote bedrijven in 40% van de gevallen een foutloze aangifte doen. Van der Hel: ‘Een dergelijk percentage moet je wel in perspectief zien. Een grote ondernemingen bestaat vaak uit meerdere (buitenlandse) dochterondernemingen, die in haar totaliteit soms wel tientallen of honderden aangiftes doet. Eén fout is dan relatief. Grote bedrijven willen het in het algemeen goed doen, maar de belastingwetgeving is complex.’ De loonheffing- en omzetbelasting wordt in 98% van de gevallen tijdig aangegeven en betaald, voor de vennootschapsbelasting geldt dat voor ongeveer 90% van de gevallen. ‘Dat zijn mooie percentages.’ ‘Overigens is wel opmerkelijk dat het onderzoek Grote Ondernemingen niets zegt over belastingontwijking. Dat lijkt in tegenspraak met de aandacht hiervoor in de praktijk.’
Ligt de fout in de complexiteit van de wetgeving, dan moet je de wet aanpassen of meer kennis delen met grote bedrijven. Zwaarder straffen werkt dan niet.’
Aard van de fout
Van der Hel vindt de aard van de fout interessanter dan de omvang. ‘Ligt de fout in de complexiteit van de wetgeving, dan moet je de wet aanpassen of meer kennis delen met grote bedrijven. Zwaarder straffen werkt dan niet.’ ‘In het horizontaal toezicht proberen grote bedrijven in Nederland en daarbuiten – in samenspraak met belastingdiensten - fouten zoveel mogelijk te voorkomen. Bedrijven moeten zorgen dat hun fiscale beheersing op orde is en laten zien dat ze leren van hun fouten door te monitoren. Als dat zo is, dan kunnen belastingdiensten volstaan met minder toezicht achteraf.’ Als voorbeeld noemt ze het Australische model. ‘Australië geeft bedrijven handvatten voor hun fiscale beheersing. Dat schept duidelijkheid voor bedrijven. Maar ook over wat het toezicht van een belastingdienst inhoudt in horizontaal toezicht, zowel voor als na het sluiten van een convenant. ’
Verbeterpunten
‘De handhavingsstrategie van de Belastingdienst is in principe goed en toekomstbestendig. Zoals de Algemene Rekenkamer onlangs heeft aangegeven moet de Belastingdienst de strategie wel consequent uitvoeren. Daar hoort bij dat de politiek de goede vragen stelt.’ Ondanks het positieve geluid van Van der Hel ziet zij nog wel verbeterpunten voor de Belastingdienst: ‘Moderne technologie en digitalisering zullen de komende jaren moeten zorgen voor een betere interactie met burgers en bedrijven, die veel meer in het hier en nu plaats vindt, minder juridisch is en zorgt voor het voorkomen van problemen. Ook het (horizontaal) toezicht voor grote ondernemingen zal moeten doorontwikkelen: meer uniformiteit in de uitvoering, meer differentiatie in de aanpak en een beter inzicht in de resultaten. ’
Over Lisette van der Hel Over de deeltijd Master Fiscaal Recht |
Nyenrode deelt kennis met nieuwsgierige professionals. Abonneer je op News@Nyenrode voor al het Nyenrodenieuws.