2018, een bewogen jaar

Aan het einde van een jaar kijken we graag terug. Bewogen blijkt het jaar dan altijd wel weer te zijn geweest. Als we de corporate governance bril opzetten dan was dat ook zeker waar, met spraakmakende zaken zoals de perikelen bij ING rondom een verhoging van het salaris van de topman en de grootste boete ooit uitgedeeld aan een bedrijf in Nederland.

Bestuurlijke missers in Utrecht met de aanleg van een tramlijn, discussies over pensioenstelselherzieningen, een al of niet mislukte klimaattop en de noodzaak om de energietransitie voortvarend aan te pakken. Het voortwoekerende dieselschandaal, met enige regelmaat terugkerende corruptie en omkoopschandalen en een Minister van Financiën die op de valreep besluit dat als in aandelen wordt betaald dat die dan tenminste 5 jaar dienen te worden aangehouden om de lange termijn waardecreatie te bevorderen.

Als ik persoonlijk terugkijk dan is mijn oratie op 6 september een vreugdevol moment. Ik hield een pleidooi om afscheid te nemen van de focus op aandeelhouderswaarde als meetinstrument voor de lange termijn waardecreatie. Het leidt tot korte termijn handelen, het massaal inkopen van eigen aandelen om de koers van het aandeel op te krikken en het verhogen van de dividenden met hetzelfde doel. Dividend stond toch al in de belangstelling toen Rutte voorstelde de dividendbelasting af te schaffen. Hij leed op dit punt een zelden vertoonde nederlaag en kreeg per SMS het bericht van Paul Polman dat Unilever niet naar Rotterdam zou verhuizen. Overigens, het gevolg van het massaal uitkeren van dividend en inkopen van eigen aandelen is dat in de afgelopen 40 jaar het percentage van de winst dat wordt besteed aan innovatie/research & development is gedaald van boven de 60 naar beneden de 10. Dat is zeer zorgwekkend want innovatie is de motor van lange termijn waardecreatie én het vinden van oplossingen voor vraagstukken van vandaag, en die motor dreigt dus vast te lopen.

Gele hesjes

Een andere conclusie die ik trok is dat de factor kapitaal meer krijgt dan haar toekomt en dit in tegenstelling tot de factor arbeid. De werkloosheid is historisch laag, maar de lonen stijgen maar niet. DNB houdt het erop dat het leger zzp’ers daar een belangrijke reden voor is en de daarmee tanende invloed van vakbonden. De arbeidsinkomensquote daalt al enkele jaren op rij en de ongelijkheid neemt wereldwijd toe en de gele hesjes verschijnen dan ook in rap tempo in de straten en op pleinen. On top of worden de zogenaamde ‘externalities’ van bedrijfsmatig handelen afgewenteld op de burger dan wel toekomstige generaties. In Katowice wordt een akkoord getekend dat zich mogelijk laat duiden als ‘too little too late’ om de klimaatverandering zodanig tegen te gaan dat de opwarming van de aarde beneden de 2 graden Celcius blijft. Ook rondom het beprijzen van CO2 blijft het tobben. Een vliegticket wordt € 7 duurder…., daar gaat niemand minder door vliegen, en dus is de discussie over de vraag wat te doen inzake al of niet groeien op Schiphol weer acuut. Het groeiparadigma laat zich moeilijk temmen. Ook schreven 238 Europese wetenschappers een open brief; ‘Het is tijd dat Europa het model van de economische groei loslaat’.

Mijn pleidooi was ook om stakeholders echt een plaats aan de bestuurstafel te geven en te streven naar een lange termijn perspectief van zeven generaties, afgekeken van de Indianen. We dienen de belasting op gebruik van grondstoffen te verhogen onder gelijktijdige verlaging van die op arbeid. De vervuiler betaalt, krijgt zo echt inhoud, en belastingen zijn er vooral voor om het gedrag van mensen te beïnvloeden, te herverdelen en te investeren in de samenleving en op die manier het welzijn van de maatschappij in haar geheel te dienen. Dat is dan ook wat voorop zou moeten staan als we spreken over lange termijn waardecreatie.

Ook goed nieuws

Het goede nieuws is dat mijn oproep lijkt te resoneren. Zo gaf de voorzitter van de AFM, Merel van Vroonhoven, bij de uitreiking van het Jaarboek Corporate Governance te kennen dat deze lijn van denken haar zeer aansprak. Ook zien we in rap tempo allerlei rapporten verschijnen die een duit in het zakje doen.

Zo kwam ACCA met een rapport om het belastingsysteem aan te passen langs de hiervoor aangegeven lijnen. 

The Embankment Project, in samenwerking met EY, kwam met een gedegen rapport om andere maatstaven aan te leggen en daarover te laten rapporteren door bedrijven om de lange termijn waardecreatie te bevorderen. Het vooropgezette perspectief is ook het bevorderen van ‘Inclusive Capitalism’.

KPMG bracht een rapport uit inzake de ontwikkelingen in corporate reporting waarin ook de lange termijn waardecreatie een prominente plaats heeft gekregen.

De politiek krijgt van de Commissie Remkes de oproep beter te luisteren naar het volk om te zorgen dat verdere polarisatie voorkomen wordt en de samenleving stabiel blijft.

De Bank of England bij monde van haar Chief Economicst Andrew Haldane doet dan ook een niet mis te verstane oproep (inloggen noodzakelijk) tot ‘corporate governance reform’. Hij laat niet na te stellen dat ‘shareholder primacy’ slecht is voor de economie en ons allen en dat een herijking van dat primaat dus noodzakelijk is.

Ik kan slechts concluderen dat ik de tekenen des tijds redelijk goed gelezen heb en dat het dus tijd is om de bakens te verzetten ten behoeve van het maatschappelijk welzijn voor ons allen en de generaties na ons. Terugkijken leidt wellicht gemakkelijk tot pessimisme, maar ik zie vooral tekenen van hoop, hoop dat het besef begint door te dringen dat het paradigma van neo-liberalisme dat de afgelopen 50 jaar heeft gedomineerd op haar einde loopt en dat een heroriëntatie op onze toekomst aanstaande is. Ik zie dan ook vol vertrouwen uit naar het jaar 2019 waarin verdere stappen zullen worden gezet om die trend te versterken. Ik zal er zelf in ieder geval mijn best toe doen.

Ik wens u, als vaste lezer van deze NCGI nieuwsbrief, en uw naasten liefdevolle feestdagen en een voorspoedig 2019 toe.