Afscheid van een bewogen jaar 2022

Onmenselijk leed toegebracht aan velen, oorlog is smerig en ik hoop oprecht dat de vrede snel in zicht komt, ook al ben ik daar niet optimistisch over. Oekraïne verdient onze steun en ik hoop dat we die blijven geven omdat ook onze manier van leven in het geding is. Het kan niet zo zijn dat een agressor als Poetin zijn zin krijgt. Zijn doel is evident de Westerse waarden en manier van leven te ondermijnen. Ik zat ooit tijdens een diner naast de zelfverklaarde Poetin-fluisteraar Alexander Doegin. Groot-Eurazië moest het worden onder leiding van Poetin, het Westen is verdorven en het fascistisch gedachtengoed lag virulent net onder de oppervlakte. Ik moet nog regelmatig aan dat bijzondere gesprek terugdenken en de achteraf profetische woorden die ik hoorde. Bizar. 

De oorlog maakte nog eens manifest dat er veel klem zit in de wereld. De energiemarkt staat op zijn kop en de prijzen gaan door het dak. Verduurzaming heeft wel een boost gekregen, maar dat hadden we liever niet op deze manier gehad uiteraard. Veel systemen lijken vast te lopen, de zorg, het onderwijs, krapte op de arbeidsmarkt, Defensie kan haar taken niet aan, de Belastingdienst zakte bijna door haar hoeven en mag de eerste jaren niets nieuws meer oppakken, asielzoekers slapen in de buitenlucht, de bouw ligt nagenoeg stil, stikstof is een dossier geworden van een omvang die je vooraf niet had durven bedenken. In de politiek gaan we richting 20 partijen in de Tweede Kamer, waar de verdeeldheid groot is, de taal en omgangsvormen verruwd zijn en er nauwelijks nog compromissen mogelijk lijken. Dat terwijl er zoveel redenen zijn om in gezamenlijkheid de schouders onder de maatschappelijke problemen van vandaag te zetten. Onder druk wordt veel zo niet alles vloeibaar, zie de energiemarkt waar we in korte tijd met 25-30% minder energie toe blijken te kunnen. Nu maar hopen dat onder de kerstboom de bezinning komt dat we in het nieuwe jaar met nieuw elan de verbinding kunnen vinden die nodig is. 

Open normen

Op 8 december hield ik mijn afscheidscollege als hoogleraar Corporate Governance. Ik hield een pleidooi voor het in de wet opnemen van een maatschappelijke zorgplicht voor ondernemingen, zowel publiek als privaat uiteraard. De nevenschade, eufemistisch vaak geduid als ‘externalities’, heeft een omvang aangenomen die niet acceptabel is omdat de generaties na ons opgezadeld worden met een enorm probleem. Dat kan de bedoeling niet zijn. De voorgestane vrijwilligheid heeft niet geholpen, de codes zijn te zacht en de rapportageverplichtingen leiden tot wat we nu ‘green washen’ noemen, zelfs de Amerikaanse beurstoezichthouder legt inmiddels boetes op aan bedrijven die het te bont maken. De bezwaren die worden opgevoerd zijn altijd dezelfde: het is een open norm die niet goed te toetsen valt en het leidt tot mogelijke juridische procedures en claims. Beide bezwaren zijn eenvoudig te pareren, in de wet staan sinds 1928 – dus al bijna 100 jaar! – open normen zoals ‘redelijkheid en billijkheid’ en daarvan vindt iedereen dat die fantastisch werken. Diezelfde open normen staan ook het tweede bezwaar in de weg; Jaap Winter zegt dan ook dat voor die doos van Pandora niet hoeft te worden gevreesd en hij kan het weten.

Maatschappelijke zorgplicht 

Tot slot is het bezwaar dat daarmee weer meer regels komen in plaats van minder. Dat klopt ook niet want zoals ik aangaf is deze open norm een regel van hogere orde die heel veel detailregels overbodig maakt. Dus het maakt ook een flinke schoonmaak in de wet- en regelgeving mogelijk. Dus laten we die maatschappelijke zorgplicht snel in de wet opnemen en daarmee de beweging inzetten voor een rechtvaardigere en leefbaardere samenleving. Onze (klein)kinderen zullen ons dankbaar zijn. Ik dank u allen voor uw belangstelling ter gelegenheid van mijn afscheid en ik wens u fijne feestdagen en een gezond, voorspoedig en vooral vredelievend 2023 toe.