Neem afscheid van de tirannie van aandeelhouderswaarde en kortetermijndenken

Het kapitalisme en de marktwerking hebben ons grote welvaart en vooruitgang gebracht. Echter, door ons huidige corporate governance-systeem is de stabiliteit en toekomst van de samenleving in het geding gekomen, stelt prof. dr. Leen Paape in zijn oratie. Het moet in onze economie niet alleen om winst en aandeelhouderswaarde draaien, maar ook om het creëren van duurzame waarde, voor iedereen. Volgens Paape is het tijd om onze blik te verruimen en corporate governance te herdefiniëren. Hij roept de samenleving op om de dominante logica te laten vallen en systeemdenken te introduceren. Ook roept hij op de lange termijn te definiëren en te zoeken naar manieren om de onderneming meer haar plaats in de samenleving te laten innemen en te streven naar duurzame waardecreatie.

Dit zijn enkele onderwerpen die prof. dr. Leen Paape aan de orde stelt in zijn inaugurele rede op donderdag 6 september 2018. De rede is getiteld ‘Corporate governance: de oogkleppen van het paard en de blik van de adelaar. Waarom het belangrijk is het geheel te zien en niet alleen de losse delen’. Prof. dr. Paape aanvaardt met het uitspreken van deze oratie de leerstoel Corporate Governance aan Nyenrode Business Universiteit.

Bijkomende schade

De afgelopen 40 jaar hebben de onderneming en haar aandeelhouders de opdracht om het bedrijf zo efficiënt en verantwoord mogelijk te leiden. Daarbij werd ervan uitgegaan dat eeuwige groei mogelijk bleef; is winst maken de standaard geworden en is het creëren van ‘externalities’ aan de orde van de dag. Dieselgate met sjoemelsoftware en het aanbieden van woekerpolissen zijn bekende voorbeelden waar het niet gaat om langetermijnwaardecreatie, maar om de grootste te zijn, of om meer geld te verdienen. Leen Paape: “We moeten ophouden de externalities als milieuschade, gezondheidsrisico’s of ongelijkheid te negeren. We putten de aarde uit en we kunnen niet langer zo doorgaan, want dan is er geen planeet over voor onze kleinkinderen en de generaties daarna.” Paape benadrukt dat het tijd is om deze ‘bijkomende schade’ inzichtelijk te maken en door te berekenen in de prijs van producten en diensten. Volgens hem dient een onderneming niet alleen winst te beogen, maar zich ook in te zetten voor het maatschappelijk welzijn.

Unieke aanpak in vakgebied

Volgens Paape deugt de huidige wet- en regelgeving niet. De Nederlandse Corporate Governance Code behoeft ook aanpassing. “De manier waarop we corporate governance hebben ingericht, bevordert kortetermijndenken.” In zijn rede roept Paape ons allen op onze blik te verruimen en voortdurend te focussen op de toekomst. “We kunnen natuurlijk niet alles voorzien. Een systeem is adaptief en heeft een zelf organiserend vermogen. Echter, door voortdurend te focussen op de – duurzame – waardecreatie op lange termijn, kunnen we beter inzicht krijgen in de noodzakelijke aanpassingen voor een betere balans.” Paape beveelt daarom een aanpak aan die bestaat uit de combinatie van drie belangrijke elementen:

- Pas systeemdenken toe in corporate governance, waardoor we zicht blijven houden op het grotere geheel, en niet op losse onderdelen;
- Definieer wat we als lange termijn beschouwen. De huidige geldende norm van 5-7 jaar is niet passend;
- Definieer langetermijnwaardecreatie, waarbij het maatschappelijk welzijn voorop staat.

Plakkaat van Verlatinge

Paape roept op de ogen te openen en daarmee een verandering in gang te zetten in de wetenschap dat chaostheorie ons leert dat een kleine verandering aan het begin tot grote veranderingen aan het eind kunnen leiden. Dat vergt aanpassingen van de wet en codes, meer betrokkenheid van alle stakeholders bij ondernemingen en een nieuwe definitie van corporate governance. Tijdens zijn rede ondertekent Paape opnieuw het Plakkaat van Verlatinge waarmee hij symbolisch afscheid wil nemen van de tirannie van aandeelhouderswaarde en kortetermijndenken en daarmee dat begin van verandering in gang zet.

Bekijk de volledige rede van prof. dr. Leen Paape hieronder.