Corporate governance in 2020

Waar te beginnen? Een bijzonder jaar was het en dat is tevens het understatement van dit jaar. De wereld maakte een demasqué mee van ongekende omvang. In een wereld die gewend was dat de bomen tot in de hemel leken te groeien werd een streep door die rekening gezet door COVID-19. Een harde reset volgde en ook op corporate governance gebied werden bakens verzet. Een van de eerste maatregelen was om AVA’s digitaal mogelijk te maken zodat jaarrekeningen konden worden goedgekeurd en decharge verleend.

Het adagium de winst is voor mij en het verlies voor ons allen leek ook weer op te gaan. De buffers in de economie waren er nauwelijks en de staat moest de portemonnee trekken op een schaal die we nimmer eerder hebben gezien. Lees het boek van Dirk Bezemer Een land van kleine buffers. Daar waar bestuurders en toezichthouders de wettelijke plicht hebben zorg te dragen voor de continuïteit van de onderneming, kan de vraag gesteld worden of ze zich goed van die taak hebben gekweten? Immers de pandemie was geen zwarte zwaan. Die stond al jaren op de radar van de Nationale Veiligheidsmonitor:  Geïntegreerde Risico Analyse. Als ik in colleges de vraag stelde wie rekening had gehouden met zo’n scenario dan gaan er heel weinig handen omhoog.

MVO

In dit jaar werd ook de discussie over de vraag of maatschappelijk verantwoord ondernemen in de wet zou dienen te worden verankerd met de nodige hevigheid gevoerd. 25 Hoogleraren vonden van wel en anderen riepen weer dat daarmee de taak van een bestuur onnodig moeilijk zou worden gemaakt. Waar zou je hen dan op moeten afrekenen? Het wordt zo complex… Tsja, persoonlijk denk ik dan welkom in de echte wereld, die is nu eenmaal complex. De discretionaire bevoegdheid van een bestuur reikt nu eenmaal ver, zij bepalen de strategie en daarmee staat niets hen in de weg om aan zo’n wettelijk oproep gevolg te geven. Continuïteit blijkt ook soms ingewikkeld toch? Vino Timmermans concludeerde dat het tijdperk van de politieke onderneming was aangebroken. Lees zijn bijdrage: Uitdagingen voor het ondernemingsrecht; op weg naar een echt ondernemingsrecht?

Ethiek

In 2020 zag ook de maatschappelijke BV het licht en daarmee is de mogelijkheid al geschapen om meer invulling te geven aan bovenstaand idee. In het jaar waarin het fameuze artikel van Milton Friedman 50 jaar geleden het licht zag en waarin de stelling werd betrokken dat bedrijven er vooral waren om zaken te doen en winst te generen is dat een bijzondere samenloop. Friedman zei er wel bij dat dat zakendoen netjes moest gebeuren. Lees vooral bijgaand boek: Milton Friedman 50 years later.

Op het punt van netjes zakendoen was het ook een bijzonder jaar nadat de rechter uitsprak dat het OM ING topman Ralph Hamers alsnog diende te vervolgen en dat de gesloten deal de toets der kritiek niet kon doorstaan. Dat is vervelend voor hem en ING en daar waar soms verzekeraars weigerden – zoals bij Imtech – de rekening te betalen voor de rechtsgang die gaande was, is dat schrikken voor bestuurders en toezichthouders. Aansprakelijk gesteld worden is zeker geen feest en kan zeer duur uitpakken.

Dit jaar liet ook het demasqué van de overheid zien via de Kinderzorgtoeslagaffaire waarvan het eindrapport net op de mat viel. Lees dat rapport vooral. 

Het maakt nog eens duidelijk dat de omgang met big data en de mogelijkheden die er zijn om artificiële intelligentie toe te passen met de nodige omzichtigheid bekeken moet worden. Profiling is aan de orde van de dag, maar gaat niet altijd op een manier die de wettelijke of ethische toets kan doorstaan.

Technologie

Cybersecurity wordt na de laatste hack bij SolarWinds ook nog eens nadrukkelijk onder de aandacht gebracht. Veel bedrijven zijn onvoldoende beschermd. Zelfs Microsoft leed en daarmee heel veel andere bedrijven en organisaties. De nieuwste oorlog – zo meent deze oud-militair te weten – is inderdaad een cyberwar. Lees het boek Het is oorlog maar niemand die het ziet. Uw geheimen dreigen bij voortduring te worden gestolen en ook dat legt druk op uw competitief vermogen en bedreigt uw continuïteit.   

Op mededingingsgebied was ook het nodige te doen. Aan deze en gene zijde wordt hard nagedacht over de vraag of we Big Tech beter moeten reguleren en zelfs opbreken. Platformbedrijven zijn te machtig geworden in de ogen van sommigen en nemen een te groot deel van de koek en drukken de concurrentie uit de markt of kopen ze op. Wie op dit terrein nog eens gevoed wil worden kan ik het rapport van de Koninklijke Vereniging voor de Staatshuishoudkunde aanbevelen: KVS Preadviezen 2020.

Essays

De zorgen in de samenleving en de bestuurskamer zijn in 2020 dan ook fors toegenomen. Al die zorgen moeten u vooral niet ontmoedigen, na regen komt altijd zonneschijn en er is genoeg dat, ondanks alles, nog prima gaat. Als u toch op zoek bent naar inspiratie dan  kan ik niet nalaten ons eigen boek dat we met hulp van 54 collega’s het licht lieten zien onder uw aandacht te brengen: COVID-19: een bevel uit het niets.

Ik wens u prettige feestdagen en vooral een gezond 2021 toe. Dat het vaccin ons maar mag helpen snel de pandemie achter ons te kunnen laten. Als u de lessen die te trekken zijn uit deze ervaring maar niet achter u laat. Het ga u goed.