De mens achter de cijfers verdient aandacht

“De Commissarissencyclus heeft mijn blik op governance verdiept. Het gaat niet alleen om strategie en cijfers, maar ook om cultuur, relaties en de langetermijnvisie van een familiebedrijf.” – Joukje Swinkels

In dit interview deelt socioloog, onderzoeker en familiebedrijfsbestuurder Joukje Swinkels hoe de Commissarissencyclus haar kijk op toezicht en eigenaarschap heeft verbreed. Ze verbindt academische zorgvuldigheid aan praktijkervaring in het bestuur van het familiebedrijf en laat zien hoe sociologische inzichten tastbaar kunnen worden gemaakt in familie‐governance.

Intro: Governance voorbij de spreadsheet

Swinkels is actief binnen het bestuur van de STAK (Stichting Administratiekantoor) van haar familiebedrijf en combineert die rol met academisch werk aan de Vrije Universiteit. Voor haar is governance nooit alleen een spreadsheetkwestie van cijfers, ratio’s en controlemechanismen. “Het gaat óók om cultuur, relaties en de vraag hoe je samen de lange termijn vormgeeft,” zegt ze. Juist dat bredere perspectief vond ze terug in de Commissarissencyclus.

Academische precisie in toezicht

Vanuit de wetenschap neemt Swinkels een sterke nadruk op methodische zorgvuldigheid mee. “In de wetenschap draait het om validiteit, transparantie en het grotere geheel. Die manier van denken neem ik mee in mijn rol als toezichthouder,” legt ze uit. In plaats van direct te reageren op incidenten probeert ze steeds beleidsmatig te redeneren: Waar zijn we mee bezig, en waar willen we naartoe? Dat langetermijnkader helpt om emotionele of ad‑hoc beslissingen te voorkomen.

Sociologische bril op het familiebedrijf

Haar scholing als socioloog blijkt verrassend praktisch. “Cohesie, gelijkheid (rechtvaardigheid) en identiteit zijn de pijlers van elke samenleving — en dus ook van een familiebedrijf,” zegt Swinkels. Door het familiebedrijf te zien als een mini‑samenleving kun je structureel werken aan verbinding én legitimiteit. Die drie pijlers vormden de inhoudelijke onderlegger bij het ontwerp van de familieraad.

Instrumenten voor betrokken eigenaarschap

De theorie kreeg handen en voeten in concrete initiatieven. Zo organiseert de familie een nextgendag voor de jongste generatie om kennis te maken met het bedrijf én met elkaar. Er zijn rondleidingen op locatie zodat abstract eigenaarschap concreet wordt. En er is een digitaal platform opgezet dat alle familieleden gelijke toegang tot informatie biedt. “Dat versterkt het gevoel van gedeeld eigenaarschap,” zegt Swinkels. Transparantie verlaagt drempels en voorkomt dat kennis en invloed zich ophopen bij een kleine kring.

Wat de Commissarissencyclus mij leerde

De deelname aan de Commissarissencyclus bood zowel verdieping als bevestiging. “Ik ben gesterkt in mijn overtuiging dat zorgvuldigheid en uitlegbaarheid essentieel zijn,” vertelt Swinkels. “En dat eigenaarschap niet alleen een recht is, maar ook een plicht — naar volgende generaties en naar de samenleving als geheel.” De cyclus hielp haar woorden geven aan intuïtieve overtuigingen en die te verbinden aan governance‑kaders die breder in het veld worden gedeeld.

Mens, moed & maatschappelijke verantwoordelijkheid

Wat haar misschien wel het meest verraste, was hoe ‘sociologisch’ de cyclus aanvoelde. “Er was ruimte voor de mens achter de cijfers,” zegt ze. In de bijeenkomsten werd niet geschuwd om te praten over morele dilemma’s, maatschappelijke verantwoordelijkheid en het moedige gesprek: durf je het uit te spreken als iets schuurt? “Vertrouwen is de basis, maar durven is net zo belangrijk.” De reflectieruimte gaf deelnemers de kans hun eigen waarden te toetsen aan casuïstiek en aan elkaar.

Toezicht op de toekomst (duurzaamheid & diversiteit)

De omgeving waarin commissarissen opereren verandert snel. Swinkels verwijst naar een uitspraak van prof. dr. Hugo Reumkes tijdens de cyclus: commissarissen bewegen zich in toenemende complexiteit. Thema’s als duurzaamheid, diversiteit en geopolitieke afhankelijkheden zijn niet langer randonderwerpen maar strategische kernpunten. “De cyclus biedt kaders én inspiratie om die vraagstukken niet alleen technisch, maar ook normatief te benaderen,” zegt ze. Moreel leiderschap wordt een sleutelcompetentie voor toezichthouders.

NCC73: cohort met karakter

Opleidingen blijven zelden hangen op basis van de syllabus alleen; het zijn de mensen die het verschil maken. Met een glimlach kijkt Swinkels terug op haar lichting: NCC73. “De colleges, de discussies, de verhalen — en zelfs het te kleine houten bed op de campus — maakten het tot een onvergetelijke ervaring. Ik kijk uit naar de terugkomdag.” Het illustreert hoe peer‑learning en gedeelde ervaringen de impact van een leergang vergroten.

Aanrader voor iedere toezichthouder

Swinkels eindigt luchtig maar serieus in de strekking: “Ik zeg weleens dat de wereld er beter uit zou zien als iedereen sociologie zou studeren. Maar ik denk dat hetzelfde geldt voor de Commissarissencyclus. Zeker voor toezichthouders is het eigenlijk een must.”