Een nieuwe bestuurscultuur of iets anders?

Als ik deze column schrijf is het nieuwe regeerakkoord net verschenen. De inkt is nog niet droog en de ploeg die het mag gaan doen is nog niet bekend. De hoofdrolspelers wel, maar dat waren ze al lang. De wens om tot een nieuwe bestuurscultuur te komen is al vaak uitgesproken, maar de verwachtingen zijn niet hoog omdat de spelers in belangrijke mate dezelfde zijn. Is dat erg? Ik weet het ook niet, maar Sumantra Ghoshal zei ooit : ‘Je moet mensen niet willen veranderen, je moet de context veranderen, het gedrag volgt dan vanzelf'. De context veranderen betekent dat je de doelen herijkt en de spelregels aanpast. Geef mensen een doel dat inspireert, ondersteun ze bij de uitvoering, geef ruimte en vertrouwen en je zal versteld staan. 

Kim Putters riep onlangs op tot een verbindend verhaal dat de samenleving kan dienen om weg te komen uit de polarisatie en het chagrijn. Het sentiment van ons allen is op barre wijze op de proef gesteld door de pandemie, wil maar niet weg en na twee jaar zou je moedeloos kunnen worden. In dit in veel opzichten bijzondere jaar is Shell door de rechter veroordeeld om meer te doen aan het klimaat en burgers spannen zaken aan waarbij meer bedrijven in de knel komen, waaronder Tata, Schiphol, KLM en de agrarische sector. Stikstofproblemen leggen de bouw beperkingen op en het water loopt ons letterlijk op sommige plaatsen over de schoenen. Klimaatverandering is geen verre toekomst meer, het is er al. Aan uitdagingen dus geen gebrek. De EU heeft een concept Directive opgesteld waarin misdaden tegen het milieu strafbaar worden. Wegkijken kan dus echt niet meer. 

Anders en slimmer

Het valt mij op dat in dergelijke discussies niet alleen het chagrijn overheerst, nee, er wordt altijd bij gezegd dat het groei kost en dus banen. Als dat laatste waar is zou dat zelfs een blessing in disguise kunnen zijn want het tekort aan mensen is nijpend. Econoom Mathijs Bouman tekende in het FD op dat in de komende decennia de Nederlandse bevolking krimpt met 13%. Dat valt dan nog enigszins mee want in Zuid-Korea is de voorziene krimp maar liefst 43%!

Het moet dus anders. Sommigen spreken dan ook over de-growth, een mooi woord voor krimp. Ik weet niet of dat bewaarheid zal worden, ja, wellicht als we blijven meten in Bruto Binnenlands Product (BBP).  Maar als we het brede welvaartsbegrip beter weten te laden en tot uitgangspunt weten te maken voor wat we meten en doen, dan komen we misschien tot andere conclusies en perspectieven. De context wordt dan anders, de spelregels aangepast en ons gedrag volgt dan, hopelijk, vanzelf. 

We moeten ook slimmer te werk gaan en meer investeren in innovatie want 2% van ons BBP is echt te weinig. Die innovatie is nodig om een nieuwe S-curve te vinden die ons op het pad zet van een andere en meer inclusieve samenleving die ook nog eens beter voor milieu en mens is. Meer technologie zoals robots die het vervelende werk van ons kunnen overnemen waardoor er meer tijd voor elkaar overblijft. Solidariteit vraagt meer coöperatieve bestuursvormen waarbij burgers op een participatieve manier tot gedragen besluiten komen waarbij het welzijn van ons allen voorop staat. Laten we denken in kansen en niet in onmogelijkheden. Deze kerstdagen kunnen we gebruiken om daar eens over na te denken. Wie weet welke inspirerende ideeën dat oplevert. Ik hoor ze graag. 

Vertrouwen

Tot slot, in ESB schreef Bjorn Lous dit mooie onderzoeksartikel. Zijn artikel stelt dat de focus op groei die we hebben niet alleen leidt tot meer ongelijkheid, maar ook tot afnemend vertrouwen. Dat dit zo is komt door de machtspositie van met name bedrijven die daardoor wordt opgebouwd. Voor een welvarende samenleving en een goed functionerende economie is vertrouwen een essentiële voorwaarde. Werk aan de winkel dus. Op naar 2022, met nieuw elan graag!