'It takes two to tango' bij gedwongen vertrek bestuurder

‘Onvrijwillig’ is een boek dat lessen probeert te trekken uit het gedwongen vertrek van bestuurders. Aan de hand van 80 cases treft de lezer een caleidoscoop aan van voor ervaren bestuurders en toezichthouders veelal bekende thema’s en ervaringen. Dat wil niet zeggen dat er niets nieuws in dit boek te vinden is, integendeel. Ik raad dit boek van harte aan voor iedere bestuurder en toezichthouder. Voorkomen is immers beter dan genezen. De conclusie van de auteurs is dat ‘it takes two to tango’ om een min of meer gedwongen vertrek op een acceptabele manier te laten verlopen. Maar, zeggen ze, daarvoor moeten beide partijen wel goed kunnen dansen en die dans begint al voor de eerste stap.

Als er iets is bijgebleven na het lezen is het wel dat de impact op bestuurders en toezichthouders – mensen van vlees en bloed dus - die min of meer gedwongen werden te vertrekken veelal enorm is. Het duurt soms jaren voordat men weer in goede doen is en voor sommigen was het meewerken aan dit boek een therapeutische ervaring die ze waarschijnlijk graag eerder hadden opgedaan. Het zelfvertrouwen is aangetast, het geloof in de medemens is soms verdwenen, relaties staan onder druk of worden beëindigd, mensen werden ziek, kortom, het is om niet vrolijk van te worden. Er is dus alle reden om de lessen uit dit boek ter harte te nemen om te voorkomen dat er sprake is van een gedwongen vertrek. En als het er dan toch van moet komen, om dat op een dusdanige manier te organiseren dat de collateral damage zo beperkt mogelijk blijft.

De lessons learned 

De lessen zijn velerlei, maar een belangrijke is en blijft toch wat ik maar even noem tijdig het goede gesprek voeren waarin de twijfels en bedenkingen van beide kanten, bestuur en toezicht, bespreekbaar worden gemaakt. Te vaak bleek ook dat het gedwongen vertrek toch een verrassing was. Ook de argumenten werden soms niet begrepen, of er werd achter de rug om aan het vertrek van de bestuurder gewerkt door de toezichthouder. Je zou het anno 2020 niet verwachten, maar basale zaken gaan dus nog steeds vaak fout en dat het ook op dit niveau gebeurt moet onze eer te na zijn. Noblesse oblige, de top geeft het voorbeeld en je zou verwachten dat we professioneler zijn dan uit dit boek blijkt. Niets is minder waar en als je de verhalen leest dan is ook de top niets menselijks vreemd. Communicatie en wederzijds respect zijn uiteraard kernbegrippen en daar wordt kennelijk nog vaak geweld aan gedaan.

De lessen voor zowel toezichthouders als bestuurders zijn keurig opgesomd en bovendien kunnen bestuurders, al of niet in spe, hun voordeel doen met de risicofactoren voor mogelijke conflicten die worden beschreven. Zoals vaak beginnen problemen klein en worden groot als er niet tijdig iets aan wordt gedaan. Het is altijd een proces dat ergens een keer is begonnen en niet tijdig is bijgestuurd. De eer aan jezelf houden is ook een kunst overigens. De publiciteit die soms gepaard gaat met een gedwongen vertrek krijgt aandacht, evenals de rechtszaken die regelmatig worden gevoerd over het ontslag dan wel de vertrekregeling. Sommige toezichthouders maakten het zo bont dat ze het initiatief aan advocaten lieten om maar geen verwijt te kunnen krijgen. Ja, het gebrek aan rechte ruggen spat soms van de pagina’s af.

Een must-read voor voorzitters

Het boek leest vlot en de cases zijn uiteraard anoniem. De cases zijn door het boek heen verwerkt in hoofdstukken met een helder doel. De auteurs geven meer dan eens aan dat er natuurlijk een zekere vertekening kan zijn opgetreden omdat het gaat over moeilijke situaties waarin emotie vaak de boventoon voert en er ook sprake kan zijn van het halen van een zekere gram. Persoonlijk vind ik dat die nuancering niet zo vaak herhaald hoeft te worden. De lezer begrijpt dat wel en de inhoud van het boek is te belangrijk om je te verliezen in onnodige nuances en afzwakking. Degenen die dit boek zeker moeten lezen zijn de voorzitters van de Raden van Toezicht/Commissarissen. Aan hen wordt – terecht – ook in dit boek een belangrijke rol toegekend.

In het boek komt ook het perspectief van de toezichthouders aan de orde en, het zal niet verbazen, de verschillen tussen het perspectief van de betrokken bestuurder en de toezichthouders blijken soms erg groot te zijn. Het blijft een spel van macht en invloed en ook vaak razend ingewikkeld omdat boardroom dynamics zo fluïde zijn en regelmatig veranderen. Met name als er een nieuwe speler aan tafel schuift, of dat nu in het bestuur is of in het toezicht. Daarom is kennis nemen van dit boek een aanrader voor elke bestuurder en toezichthouder. Ik wens u veel leesplezier.