Horror voor beleggers: Chinees gegoochel met spookcijfers
Buiten China krijgen we slecht grip op de cijfers van Chinese beursfondsen. Een extra probleem vormt de regulering in China en een onvoorspelbare, weinig transparante Chinese overheid. Regulering die bijvoorbeeld verhindert dat Chinese ondernemingen informatie bij buitenlandse toezichthouders aanleveren, omdat er volgens China sprake zou zijn van staatsgeheimen.
Een voorbeeld van onvoorspelbaarheid en gebrekkig transparantie is de Alibaba-kwestie: topman Jack Ma verdween na een kritische speech een tijdlang van de radar en Alibaba kreeg een miljardenboete. Naar verluidt wacht het beursfonds Meituan na publicatie van een kritisch gedicht door een topfunctionaris hetzelfde lot. Een belangrijke vraag is of Westerse overheden en toezichthouders voldoende alert zijn (geweest) op boekhoudkundige malversaties van Chinese beursfondsen. In dat verband is de financiële documentaire The Chinese Hustle (2017) intrigerend én angstaanjagend. De documentaire onthult systematische effectenfraude door zo’n 400 Chinese bedrijven die in de Verenigde Staten beursgenoteerd zijn (geweest). Een fenomeen dat rond 2008 is ontstaan na de financiële crisis, na het barsten van de derivatenbubbel en de dreigende ineenstorting van het financieel systeem.
Groeiverhaal
Beleggingsinstellingen gingen noodgedwongen op zoek naar nieuwe kansen op winst en hoog rendement. Zij zagen in China een perspectiefrijk groeiverhaal. Chinese ondernemingen werden overgehaald om omgekeerde fusies te doen met Amerikaanse beursgenoteerde ondernemingen en verkregen zo op relatief eenvoudige wijze een beursnotering aan de New York Stock Exchange. De aandelen werden aangeprezen op conferenties waar iconen als Bill Clinton en Henry Kissinger optraden. Aandeelhouders trapten erin, de koersen stegen. Maar niet tot in het oneindige. De documentaire toont een patroon van gefingeerde cijfers en misleiding. De werkelijke inkomsten van de betrokken Chinese ondernemingen – blijkens deponeringen bij Chinese overheidsinstanties – bedroegen soms slechts 10% van hetgeen bij de Amerikaanse instanties werd ingediend. Na het uitkomen van de fraude zakten de beurskoersen in, werden de betrokken ondernemingen van de beurs geschrapt en leden beleggers miljardenverliezen.
Toezichtstekort
De documentaire toont een toezichtstekort, zowel in China als in de VS. Niet alleen aan de zijde van de overheid, maar ook aan de kant van de grote accountantskantoren. De wereldwijde netwerken van de ‘big four’ zijn ook in China actief, maar kunnen dat alleen doordat zij daar verbonden zijn met een lokale accountantsorganisatie, een zogenoemde affiliate. Het is begrijpelijk dat deze netwerken in China hun diensten willen verlenen. Fraude of niet, er is ontegenzeggelijk sprake van een groeimarkt. En dus venten de grote vier daar hun netwerken uit, harken zij cliënten binnen, maar ook omzet en winst. Zo ziet hun wereld eruit in goede tijden. Maar in slechte tijden, bijvoorbeeld wanneer fraude bij cliënten aan het licht komt, geven zij niet thuis. Dan is er opeens niet langer sprake van een wereldwijd netwerk. Dan doemen plots de structuren van memberfirma’s op, die juridisch zodanig zijn opgetuigd dat onderlinge aansprakelijkheid wordt afgeweerd, hetgeen ringfencing wordt genoemd. Dan worden de schotten opgetrokken, informatie afgeschermd en wordt, in het geval van China, al snel gewezen naar de affiliates.
‘Als fraude aan het licht komt wordt informatie afgeschermd en wordt al snel naar de ‘affiliates’ gewezen.’
Door deze handelwijze wordt het werk van bijvoorbeeld de Amerikaanse toezichthouders en verhaal halen door benadeelden bemoeilijkt. Het lukt de VS nog steeds niet goed om in China een voet tussen de deur te krijgen. Zelfs niet bij in de VS genoteerde Chinese ondernemingen en hun accountants. Het is een punt dat op de achtergrond meespeelt in de Amerikaans-Chinese handelsoorlog. Waar het in The Chinese Hustle veelal om relatief kleine ondernemingen gaat, zijn er na het uitkomen van deze documentaire enkele grote fraudekwesties naar buiten gekomen. Bijvoorbeeld bij de Chinese equivalent van Starbucks: Luckin Coffee. Een fraude die niet werd ontdekt door EY, de accountant van deze onderneming, maar door shortseller Carson Block. Luckin Coffee erkende een fraude van $310 mln.
Shortsellers
Van veel grotere omvang is de fraude die bij GSX Techedu wordt vermoed. In de zomer van 2019 debuteerde deze onderneming op de Amerikaanse beurs met een beurswaarde van $3 mrd. In maart dit jaar bedroeg de beurswaarde het achtvoudige en beschuldigden shortsellers ook deze onderneming van fraude: 90% van de omzet zou zijn verzonnen. Accountant Deloitte ligt hierbij onder vuur, mede nadat een voormalig medewerker van het accountantskantoor een rapport naar buiten bracht waarin ‘ernstige problemen’ met controlekwaliteit naar buiten werden gebracht.
Op de beurzen, ook in eigen land, zien we ondertussen de opkomst van de SPAC: de Special Purpose Acquisition Company. Lege vennootschappen die aan de beurs worden genoteerd met als doel een bedrijf over te nemen, dat daarna beursgenoteerd raakt zonder het traditionele proces van een beursintroductie te doorlopen. Ik vraag mij af of SPAC’s niet te aantrekkelijk zijn voor Chinese ondernemingen. Wordt het hen niet te gemakkelijk gemaakt om een beursnotering te krijgen? Ik ben bang van wel. Zeker na het zien van The Chinese Hustle. Immers, volgens de documentairemakers komt het gevaar uit het Oosten.
Bron: nieuwsbrief Nyenrode Corporate Governance Instituut, mei 2021.
Deze column is eerder gepubliceerd in Het Financieele Dagblad d.d. 18 mei 2021.
Artikelen en columns gepubliceerd op de website en in de nieuwsbrief van het NCGI weerspiegelen niet per definitie een algemene visie van het NCGI, maar worden door auteurs op persoonlijke titel geschreven. Reageren kan via ncgi@nyenrode.nl.
Nyenrode deelt kennis met nieuwsgierige professionals. Abonneer je op News@Nyenrode voor al het Nyenrodenieuws.