Investeringen pensioenfondsen kunnen renderende motor van brede welvaart worden

De leerstoelen van Thewissen en Schramade zijn complementair en richten zich niet alleen op abstracte theorie, maar vooral op toepasbare kennis die bestuurders helpt betere keuzes te maken. Thewissen benadrukt hierbij de publieke rol van pensioenfondsen, Schramade vertaalt die rol naar investeringsbeleid en ontwikkelt besluitmodellen, waarin financiële en maatschappelijke waarde gelijk opgaan.

Volgens Schramade voelt de omslag die pensioenfondsen moeten maken per definitie ongemakkelijk. “Als wij hierbij geen weerstand oproepen, dan doen we niets nieuws.” Die verandering begint volgens hem met het ontwikkelen van een bredere blik op risico en rendement; een stap die vaak wringt met vertrouwde aannames.

“Veel besluitvorming volgt nog een manier van denken die voorbijgaat aan twee dingen: de risico’s van een veranderende wereld op de beleggingsportefeuille, en de onvermijdelijke impact van beleggingskeuzes op maatschappij en planeet”, stelt Thewissen. “Maar een bredere blik confronteert fondsen met lastige keuzes: wat doe je als een huidige investering op korte termijn goed rendeert, maar op lange termijn maatschappelijke schade veroorzaakt – en daarmee financiële risico’s met zich meebrengt? In zulke gevallen is afwachten vaak verleidelijker dan koers kiezen. Toch begint investeren met vragen als: wat is de wereld van morgen? En hoe wil je hieraan bijdragen met je beleggingen? Binnen ons programma maken we vertaalslagen naar praktische handelingsperspectieven voor fondsen.”

Schramade wijst op het enorme investeringskapitaal van pensioenfondsen. “Ze bepalen in belangrijke mate waar geld in de samenleving naartoe stroomt; en dus ook waar het niet terechtkomt. Een investering in private equity bedrijven, die fors inzetten op woningspeculatie en daarmee huizen onbetaalbaar maken, ondermijnt onze brede welvaart. Terwijl er ook voorbeelden zijn van goed renderende investeringen in Nederlandse woningbouwfondsen in betaalbare woningen, waarmee rendement en maatschappelijke waarde hand in hand gaan.” 

Vrijblijvendheid bij sturen op brede welvaart is volgens Schramade en Thewissen een gepasseerd station voor pensioenfondsen. “Deze partijen zijn langetermijnbeleggers. Zij hebben er belang bij dat zowel de economie als de samenleving gezond blijven. In een onleefbare wereld valt geen goed pensioen uit te keren”, stelt Thewissen. Maar volgens hem gaat het verder dan dat. “Bedrijven die schade aan de brede welvaart veroorzaken, lopen grotere risico’s, en daarmee de fondsinvesteringen dus ook. Terwijl bedrijven die verantwoorde oplossingen bieden, juist nieuwe aantrekkelijke kansen creëren.”

Deze wetenschap dwingt fondsen na te denken over hoe hun investeringen verschil kunnen maken. De eerste stap is volgens Thewissen actief aandeelhouderschap en impact-investeren. “In gesprek gaan met bedrijven om verduurzaming te versnellen en investeringen te verschuiven naar activiteiten die wel bijdragen aan de transitie. Zo kunnen ook sectoren als transport, chemie en voedselproductie groener worden. Daarbij kunnen pensioenfondsen ervoor kiezen zich terug te trekken uit bedrijven zonder geloofwaardige transitiestrategie, bijvoorbeeld in sectoren die grote maatschappelijke schade veroorzaken, zoals de tabaksindustrie.”

Gelukkig zijn er steeds meer voorbeelden van pensioenfondsen die wél de stap zetten naar investeren in brede welvaart. Zo kondigde ABP aan 30 miljard euro in impactprojecten te steken, waarvan 10 miljard in Nederland. Ook investeren de grote fondsen gezamenlijk miljarden in het energienetwerk en honderden miljoenen in betaalbare huur- en zorgwoningen. Schramade: “Zulke keuzes laten zien dat financiële resultaten en maatschappelijke waarde elkaar in de praktijk echt kunnen versterken.” Ook in het buitenland zien we voorbeelden: Zwitserse fondsen verduurzamen de lokale woningvoorraad, en PME richt zich bewust op deeptech-innovaties, die aansluiten bij hun achterban. “Het toont aan dat sturen op rendement, risico én impact steeds meer werkelijkheid wordt.”

De beweging naar sturen op brede welvaart sluit ook aan bij het nieuwe pensioenstelsel. Daarin wordt niet alleen meer beleggingstransparantie verplicht, maar groeit ook de rol van deelnemers. Fondsen merken dat deelnemers vaker willen meepraten over waar hun geld naartoe gaat, en verwachten dat beleggingen bijdragen aan een duurzame toekomst. “Mensen willen niet alleen een goed pensioen, maar ook een leefbare wereld om ervan te genieten”, zegt Thewissen. “Pensioenfonds Detailhandel organiseerde bijvoorbeeld een deelnemersberaad over duurzaam beleggen, en grote fondsen als ABP en PFZW peilen regelmatig de voorkeuren van hun achterban. Legitimiteit komt niet uit spreadsheets, maar uit keuzes die passen bij wat mensen belangrijk vinden.”

De maatschappelijke uitdagingen van vandaag vragen om lef, nieuwe denkkaders en samenwerking buiten de gebaande paden. Met hun leerstoelen bouwen Thewissen en Schramade aan precies dat fundament – zodat pensioenfondsen niet alleen beleggen voor rendement, maar voor een toekomst waarin dat rendement ook maatschappelijke waarde heeft.

Het is mooi om te zien dat de leerstoelen van Stefan en Willem de pensioenpraktijk uitdagen én versnellen. Samen brengen zij wetenschap en praktijk dichter bij elkaar. Geef deze wetenschappers die ruimte – mogelijk gemaakt door Stichting Pensioenopleidingen.

- Mark de Wijs, Business Director SPO Nyenrode -