Laten we ons overspoelen door Industry 4.0?

Industry 4.0 maakt zijn opmars, maar onze voorbereiding daarop vertoont lacunes.

Technologie als kunstmatige intelligentie, robotica, biotechnologie en het internet der dingen ontketent een digitale transformatie die de maatschappij economische en politieke instabiliteit in kan jagen. De meeste economische modellen draaien immers om werk en werknemers die hun lonen spenderen, maar als de almaar efficiëntere technologie steeds meer het werk van de mens overneemt en zodoende massale werkloosheid veroorzaakt, lopen we het risico dat onze maatschappij in chaos vervalt en dat de kloof tussen arm en rijk veel breder wordt. Politici zijn naarstig op zoek naar een oplossing voor deze nijpende situatie, maar met minder belastinggeld en zakelijke subsidies kan de overheid zich ook minder efficiënt van haar taak ontdoen.

Het mag duidelijk zijn dat de leiders van de toekomst een belangrijke rol spelen in de dialoog over deze kwesties. Daarom heb ik als voorzitter van de Young Bilderberg Conference opgetreden, waar managers van vooraanstaande bedrijven met een ethisch verantwoordelijke werkwijze het gesprek met elkaar zijn aangegaan om mee te denken over een maatschappelijke en economische oplossing en om over de uitdagingen te spreken die met Industry 4.0 gepaard gaan.

De deelnemers waren het erover eens dat de gevolgen van Industry 4.0 en digitalisering vier deelaspecten kennen, die tegelijkertijd als leidraad dienen voor de oplossing:

Onderwijs

Het gehele onderwijssysteem moet worden gereorganiseerd, van de basisschool tot de universiteit, om de jonge generaties toekomstbestendig te maken. Juist leraren en docenten kunnen hun stempel drukken op de bijdrage die hun leerlingen en studenten de komende paar decennia aan de maatschappij gaan leveren. Dat is een grote verantwoordelijkheid die ze zonder meer serieus moeten nemen. Er moet meer worden geïnvesteerd om leerlingen en studenten bekend te maken met de mogelijkheden van huidige en toekomstige technologieën.

Banen

Over het algemeen wordt erkend dat er twee soorten robots bestaan: informatieverwerkende en cognitieve robots. Die eerste doen eenvoudigweg handmatige klusjes, terwijl die tweede zo zijn ontworpen dat ze complexe concepten en ideeën kunnen bedenken en doorgronden. Het is heel waarschijnlijk dat we in de toekomst al het werk dat zich goed laat automatiseren door robots laten doen, terwijl we zelf juist als zakenpartner en adviseur optreden en alle digitaal verzamelde gegevens verwerken. Werkgevers valt de schone taak ten deel om hun werknemers klaar te stomen voor dit soort nieuwe functies.

Veiligheid

De grote vraag die iedereen natuurlijk wil stellen over al die machines die we naar ons eigen evenbeeld ontwerpen: kunnen ze ons qua kracht of intelligentie overtreffen? En zo ja, hoe waarborgen we dan de wereldwijde veiligheid? Het is duidelijk dat kunstmatige intelligentie dankzij haar leervermogen voorbij de beperkingen van de mens kan komen. Niemand anders dan de mens moet echter, koste wat het kost, de regie in handen houden.

Energie

Nieuwe technologieën kunnen ons naar een duurzame toekomst leiden. Iedereen is bekend met de noodzaak van nieuwe energie, maar voor een daadwerkelijke kentering geldt er een extra voorwaarde: schone energie moet écht aantrekkelijk zijn. We hebben het benodigde animo echter nog steeds niet bereikt, ondanks mijlpalen als nieuwe wetten en voordelen voor het gebruik van elektrische auto’s in grote steden. In de toekomst moeten overheden en bedrijven beter met elkaar gaan samenwerken en in samenspraak nieuwe wetten smeden, waarbij ze niet uit het oog mogen verliezen dat echte meerwaarde zwaarder weegt dan rendement.

We weten natuurlijk nog niet wat Industry 4.0 allemaal teweeg gaat brengen, maar we mogen wel stellen dat bedrijven heel waarschijnlijk op een volledig nieuwe manier gaan werken. Veel mensen denken dat robotica en kunstmatige intelligentie toch nooit de menselijke creativiteit en intuïtie kunnen nabootsen en dat ze nooit het vertrouwen van de volledige mensheid gaan winnen, maar ondanks dergelijke bezwaren raken deze technologieën op dit moment wel degelijk steeds meer in zwang. De komende decennia worden ze alleen maar verfijnder en geraffineerder. Het is onder andere aan businessschools om het bedrijfsleven en de maatschappij in te richten op de gedigitaliseerde wereld, maar dat heeft veel voeten in de aarde – en of het besef daarvan al voldoende is doorgedrongen, valt niet zomaar te zeggen.

De rol van businessschools

De managers van de toekomst moeten worden bekwaamd in verantwoordelijk, ethisch leiderschap en er moeten beschermingsmechanismen worden ingesteld om massawerkloosheid te voorkomen die onze maatschappelijke en economische structuren kan ontwrichten. Dat is een debat dat niet alleen met de huidige, maar ook de toekomstige generaties moet worden gevoerd. Zij mogen niet buiten de discussie worden gehouden. Ondanks de onzekerheid over de toekomst bestaat er geen twijfel over wat we moeten doen: overheden, bedrijven en de leiders van morgen moeten de handen ineenslaan, zodat we ons niet laten overspoelen door de digitalisering. Die moet ons immers dienen – niet andersom.