De roep om beperking aan te brengen in het dichte net van regelgeving (hierna te noemen 'regelwoud') is van alle tijden. In vrijwel ieder regeerakkoord staat dat voornemen. Toch lijkt dat - in de beleving van velen - niet goed te lukken. Maatschappelijke vraagstukken worden opgelost - of lijken te worden opgelost - met nieuwe regelgeving. Sinds de financiële crisis is het regelwoud enorm toegenomen. Financiële instellingen, burgers en bedrijven zuchten eronder. Ook op het gebied van milieu, klimaat en privacy is het antwoord steevast: regelgeving.
Burgers, bedrijven en hun 'vertegenwoordigers', de politici, pleiten voor deregulering en voor een principle-based benadering van vraagstukken in plaats van een rule-based aanpak. Er moet een 'mentaliteitsverandering’ tot stand worden gebracht of een ‘cultuuromslag’ in de samenleving. Wie kan het hier mee oneens zijn? Maar wat betekent dat, hoe doe je dat en wat is het effect daarvan? Voorlichting lijkt nauwelijks te helpen en het onderwijssysteem is al zwaar belast.
Burgers en bedrijven
Naar mijn inzicht wordt het dichter wordende regelwoud veroorzaakt door de steeds luidere stem van de burger. Ondernemers vragen om regelgeving om te voorkomen dat concurrenten met een mindere moraal concurrentievoordelen verkrijgen door maatschappelijke risico’s te veronachtzamen. Burgers willen graag regelgeving om er voor te zorgen dat iedereen gelijk behandeld wordt. Burgers en bedrijven willen graag dat (subsidie- en belasting-) regelingen worden toegesneden op individuele situaties (bijvoorbeeld 'koopkrachtplaatjes'). Kortom, het is de burger en het zijn de bedrijven die het regelwoud dichter willen maken, de politici reageren slechts. Burgers en bedrijven kunnen niet goed uit de voeten met 'principes van goed gedrag', ze willen duidelijke normen.
Regels én normen
Een mooi voorbeeld vind ik de 100 kilometer per uur-maatregel die vanaf 1 april in Nederland wordt ingevoerd. Niet leuk misschien, maar het zorgt wel voor minder stikstof en CO2 uitstoot en we kunnen op deze manier allemaal een steentje bijdragen en de lasten niet alleen maar bij de boeren leggen. Mooi ook voor de verkeersveiligheid en voor de filebestrijding zeggen de deskundigen. In mijn omgeving merk ik vrij veel begrip voor deze maatregelen. 'Dan moet het maar' zeggen velen. Maar als ik de (mogelijk witte wijn sippende grachtengordel-) elite vraag hoe hard ze nu rijden, dan blijkt de overgrote meerderheid nog steeds met een kruissnelheid van 130 km per uur over de snelweg te zoeven. Ze wachten dus op de regelgeving.
Het voorbeeld van de 100 kilometer per uur toont ook aan dat regelgeving gegrond moet zijn in een fundamentele acceptatie vanuit de overheid als wetgever. Democratie of niet, als ik het niet begrijp, of wil begrijpen, dan zie ik er geen probleem in de regels te negeren. (Een Amsterdamse fietser deed laatst tegen mij de uitspraak: ‘rood licht beschouw ik als een advies’).
Kortom, het gaat om iets anders: burgers willen wel degelijk regels, maar dan regels waarvan ze het doel en de democratische grondslag begrijpen en kunnen accepteren. Regels die gebaseerd zijn op duidelijke principes, maar ook met duidelijke normen. En dan willen ze ook dat de overheid die regels handhaaft, althans bij de buurman.
Compliance
We spreken vaak over compliance als ‘je aan de regels houden’. Dat is een onvolledige en daarom onjuiste definitie. Compliance is wat mij betreft ‘de bereidheid van de burgers om democratisch tot stand gekomen regels na te leven’. Als die fundamentele bereidheid er niet meer is dan is de democratische rechtstaat in het geding. Alleen maar pleiten voor deregulering helpt dus niet. Daarmee is de tegenstelling tussen rule-based en principle-based stelsels vals. Het gaat om compliance, de bereidheid om je aan de democratisch tot stand gekomen wetten te houden.
Bron: nieuwsbrief Nyenrode Corporate Governance Instituut,
januari - februari 2020.
Artikelen en columns gepubliceerd op de website en in de nieuwsbrief van het NCGI weerspiegelen niet per definitie een algemene visie van het NCGI, maar worden door auteurs op persoonlijke titel geschreven. Reageren kan via ncgi@nyenrode.nl.
Gerelateerde opleidingen
-
Government en Corporate Governance
Startdatum: 4 september 2025Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
Gaat in op de vraag 'wat is goed bestuur in de publieke en private sector'.
Bekijk opleiding -
Behavioral and Cultural Governance Program
Startdatum: 22 september 2025Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
Tijdens het Behavioral and Cultural Governance Program staan moderne dilemma’s rond wendbaarheid en verandervermogen van organisaties centraal. Hoe bouw je een gezonde organisatie met een gezond ecosysteem?
Bekijk opleiding -
Nyenrode Commissarissen Community
Startdatum: Meerdere momenten in 2025Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
- Online
Membership voor alumni van de Nyenrode Commissarissencyclus.
Bekijk opleiding -
Nyenrode Commissarissencyclus
Startdatum: 3 sept & 8 okt.Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
Versterk je kennis, inzicht en handelingsperspectief als commissaris of toezichthouder.
Bekijk opleiding -
New Board Program
Startdatum: 13 november 2025Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
Dit programma inspireert en daagt leidinggevenden uit om hun bestuurskwaliteiten te optimaliseren in een omgeving waarin stakeholders steeds veeleisender zijn.
Bekijk opleiding -
De Secretaris: een leergang voor professionals
Startdatum: 30 juni 2025Taal:- Nederlands
Locatie:- Breukelen
Vergroot je impact in de bestuurskamer en versterk je advies- en vertrouwensrol.
Bekijk opleiding