Onderzoek The Voice hoort niet bij advocaat

De publiciteit over mogelijke misstanden bij The Voice liegt er niet om. Bewust spreek ik over ‘mogelijke misstanden’, omdat nog nader onderzoek noodzakelijk is naar de onthullingen en aantijgingen. Zonder dat ik door dit woordgebruik ook maar iets af wil doen aan de gevoelens van de moedigen die opstonden (en mogelijk nog gaan opstaan) en met onthullingen naar buiten kwamen. Maar waar woorden als ‘aanranding’ en ‘verkrachting’ deel uitmaken van die aantijgingen, past geen trial by media, maar wel zorgvuldig onderzoek. Uiteindelijk is het oordeel aan de rechter. Het gaat mij in deze bijdrage echter niet om de onthullingen, de mogelijke misstanden, laat staan te oordelen over deze kwestie. Wel om het noodzakelijke onderzoek.

ITV Studios, de producent van het gewraakte programma, plaatste recent een verklaring op de eigen website waarin staat dat de organisatie voortvarend een extern onderzoek heeft ingesteld om volledig inzicht te krijgen in wat er is gebeurd. Een onderzoek geleid door een gespecialiseerde advocaat, bijgestaan door onder meer een forensisch psycholoog. Het ingeschakelde advocatenkantoor, Van Doorne, heeft inmiddels al diverse interviews gehouden.

De keuze van ITV Studios is even begrijpelijk als onverstandig. Begrijpelijk omdat de reputatie en financiële belangen van het bedrijf in het geding zijn. Dan wil je weten wat er is gebeurd, waar nodig maatregelen treffen en proberen de greep op het geheel weer terug te krijgen. Deze en aanverwante argumenten wegen echter niet op tegen de nadelen die maken dat de keuze onverstandig is. Want hoe goed, serieus en gedegen een advocatenteam onderzoek doet, er is niemand die vertrouwen heeft in de onafhankelijkheid van een dergelijk onderzoek (ook wel: zelfonderzoeken), behalve de opdrachtgever en opdrachtnemer.

Het gerechtshof Amsterdam heeft vorig jaar al eens uitgesproken dat de aankondiging dat een advocaat een onafhankelijk onderzoek gaat doen ‘op zijn minst in potentie misleidend en daarom ongewenst is’. Zelfs de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) heeft laten weten dat de advocaat geen misverstand mag laten bestaan over diens ‘partijdige rol’.

We hebben twijfels over de onafhankelijkheid van advocaten al meermaals gezien in fraudeonderzoeken (inzake bijvoorbeeld: Baker Tilly, EY, NS, SBM Offshore). Vaak gaat het om het onderzoeken van netelige kwesties, waarbij je als advocaat het risico loopt om zelf tuchtrechtelijk te worden aangesproken. Hetgeen ook aan de orde is voor de advocaat die in eerste instantie het onderzoek naar de aantijgingen inzake The Voice zou uitvoeren. Zij ligt onder vuur omdat een ander onderzoek (in opdracht van EY) door haar niet op onafhankelijke wijze zou zijn uitgevoerd.

Dit alles maakt dat er slechts één instantie is die in dergelijke kwesties een onderzoek kan en mag leiden: het Openbaar Ministerie (OM). Dit is een organisatie die oog heeft voor de belangen van slachtoffers en beschuldigden. Het OM heeft vaker met het bijltje gehakt dat voor zedenonderzoeken nodig is en is opgelijnd voor het bijeenbrengen van de deskundigheid die nodig is om slachtoffers steun te bieden. Maar het OM is bovenal een organisatie waarvan de onafhankelijkheid niet op voorhand wordt besproken en ter discussie staat.

Al met al is het volstrekt terecht dat het OM slachtoffers heeft opgeroepen om zich bij de politie te melden en niet bij het advocatenteam van ITV Studios. Want met hoe meer partijen slachtoffers spreken, hoe groter het risico is dat hun herinneringen en getuigenissen worden beïnvloed. Een aspect waarop de advocaten van beschuldigden zich te zijner tijd ongetwijfeld gaan beroepen teneinde de betrouwbaarheid van door slachtoffers afgelegde verklaringen ter discussie te stellen.

Voor de advocaten van ITV Studios is overigens nog genoeg ander werk voorhanden. Aan de kant van slachtoffers: gaan die bij een eventuele veroordeling schadevergoeding eisen? Maar ook inzake beschuldigden: worden hun contracten ontbonden? En hoe zit het met de contracten van onschuldige juryleden van The Voice en met de sponsorcontracten? Dat is allemaal echt advocatenwerk. In tegenstelling tot zelfonderzoek in dit soort zaken.