Op naar de Verenigde Staten van Europa!

Federalist Papers

Over Hannah Arendt – een van de belangrijkste politiek denkers van de twintigste eeuw – bestaat de anekdote dat zij in de vroege jaren vijftig bedankte voor een uitnodiging voor een politieke conferentie in Duitsland. Haar motivatie betrof dat haar Duitse collega’s de zogenaamde Federalist Papers niet kenden. Een verstandige discussie over democratie en rechtsstaat was daarmee volgens Arendt niet mogelijk. De Federalist Papers zijn een verzameling van 85 krantenartikelen en essays, geschreven door de ‘Founding Fathers’ Alexander Hamilton, James Madison en John Jay ter bevordering van de ratificatie van het concept van de Grondwet van de Verenigde Staten van Amerika (1787). Ontaarding van de democratie in anarchie of tirannie zou worden afgeremd en corruptie worden gecontroleerd door overeengekomen politieke procedures, verordeningen en wetten. Dit is een van de cruciale boodschappen die in de Papers besloten ligt – een boodschap die de Papers een canonieke status verschafte in het westerse denken over democratie en rechtsstaat.

Vertegenwoordiging en machtenspreiding

Het is om deze reden dat politiek filosoof Larry Siedentop zich in zijn geprezen werk Democracy in Europe (2000) over het voortslepende debat hierover afvraagt ‘Waar zijn onze Madisons?’ Het fundament voor een verstandige discussie over een ‘sterkere Europese democratie’ is hiermee gegeven. Omdat het wiel dus niet opnieuw hoeft te worden uitgevonden, putten we in de bijdrage uit de Amerikaanse politieke theorie over de democratische rechtsstaat op federaal niveau. We leggen de EU langs de meetlat van twee factoren die volgens de Federalist Papers een federale unie tot een sterke democratie maakt, namelijk enerzijds vertegenwoordiging en anderzijds machtenspreiding. We doen dit vanuit het uitgangspunt dat de EU reeds een federale unie is en dus meer is dan een unie van soevereine staten. Wat aan de EU ontbreekt voor een ware federale toekomst volgens de Federalist Papers vormt het slotstuk van de bijdrage.

Deze inleiding is geschreven door Lorenzo Nieuwenburg, student-assistent Recht en Bedrijfsethiek aan Nyenrode en mr. dr. Bart Jansen, universitair-docent Rechtsfilosofie en Ethiek aan Nyenrode. Het gehele artikel (onderstaand te downloaden inclusief noten) is gepubliceerd in het Nederlands Juristenblad - 25-3-2022 - afl. 11.