De toelichting bij de jaarcijfers moet veel beter, om onrust weg te nemen

Aandelenmarkten zijn dit jaar beperkt geraakt door de pandemie. Natuurlijk zijn beurskoersen fors gedaald toen de eerste golf besmettingen zich aandiende, maar bij de tweede golf was het negatieve effect al minder. Op het moment dat ik dit schrijf beweegt de stand van de AEX zich rond het startpunt in 2020. Kijkend naar individuele fondsen bestaan er wel grote verschillen tussen de beginkoers dit jaar en de stand per heden. Met – zoals elk jaar het geval is - duidelijke winnaars en verliezers.

Sommige koersbewegingen zijn goed te verklaren. Het wekt geen verbazing dat de luchtvaart en de olie-industrie het moeilijk hebben nu er minder reisbewegingen zijn. En evenmin dat handelshuis Flow Traders profiteert van een volatiele markt en Ahold van de horecasluiting. In de koersbeweging van dergelijke ondernemingen zit logica. Maar het gemiddelde beeld dat de AEX en bijvoorbeeld de Amerikaanse beurzen tonen, geeft mij – als accountant – toch een onbehaaglijk gevoel. Ik mis de logica. Hoe kan het dat een voortwoekerend coronavirus, met ontwrichtende effecten voor de volksgezondheid en de economie, per saldo (nog) geen ontwrichtend effect heeft op de aandelenmarkten als geheel? Natuurlijk, er zijn weinig aantrekkelijke alternatieven en er waren en zijn immense steunoperaties van overheden om de economie draaiende te houden. Vooralsnog is daardoor een vloedgolf aan faillissementen voorkomen en vallen de werkloosheidscijfers mee. Maar eens betalen burgers en bedrijven de rekening van de steunoperaties. Het gaat niet om gratis geld en bovendien is de geldpot niet onuitputtelijk. Wat doet dit alles met de prognoses van ondernemingen?

Krachtig signaal

Waar de logica op het eerste gezicht ontbreekt, zijn steunpilaren van belang. Bijvoorbeeld het oordeel van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB). Paul Koster, voorman van de VEB, wees eerder dit jaar op het belang van halfjaarcijfers en riep bedrijven op terughoudend te zijn met dividenduitkeringen. Dat laatste was een krachtig signaal en betrof geen uiting van optimisme van aandeelhouderszijde. Toezichthouder ESMA, de European Securities and Markets Authority, wees in mei eveneens op het belang van halfjaarcijfers en dan met name op de toelichting daarop. Management, auditcommissies en accountants werden opgeroepen hun verantwoordelijkheid te nemen inzake het rapporteren over onderwerpen als going concern (oordeel over het voortbestaan), significante onzekerheden, risico’s inzake corona en afwaardering van zaken als goodwill. Aandeelhouders en toezichthouders tonen zich dus ongerust, een belangrijk signaal dat mijn onbehaaglijke gevoel bevestigt. Een gevoel dat bovendien wordt versterkt door het recente themaonderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) naar de toelichting van de effecten van corona in de halfjaarlijkse verslaggeving 2020. Uit het onderzoek blijkt dat de kwaliteit van die toelichting onder 26 beursgenoteerde ondernemingen sterk varieert. Ongeveer een kwart van de onderzochte ondernemingen geeft een goede toelichting op de cijfers, bijna de helft doet het op onderdelen goed en een derde van de ondernemingen licht vrijwel niets toe over de effecten van corona.

Geen respect

De VEB heeft teleurgesteld op de bevindingen in het AFM-rapport gereageerd. Begrijpelijk, omdat hun oproep in dit voorjaar onvoldoende is gehonoreerd. De AFM-bevindingen tonen dat een fors deel van de beursgenoteerde ondernemingen geen respect heeft getoond voor de aandeelhouders en ESMA, maar in plaats daarvan de middelvinger naar hen heeft opgestoken: zoek het zelf maar uit. Maar de VEB zal de kern van het AFM-rapport onderschrijven: een oproep om het bij de presentatie van de jaarcijfers 2020 nadrukkelijk beter te doen. ESMA riep eind oktober al tot hetzelfde op. Het is te hopen dat ondernemingen, auditcommissies en accountants het komend cijferseizoen op dusdanige wijze duidelijkheid, zekerheid en vertrouwen verschaffen, dat de onrust en het onbehagen over de (te?) hoge beurskoersen worden weggenomen. Toelichtingen op het gebied van going concern, voorzieningen, de waardering van onroerend goed en de (af)waardering van goodwill zullen daarbij onder een vergrootglas komen te liggen. De lat voor ondernemingen bij de publicatie van jaarcijfers ligt immers hoger, de betrokkenheid van accountants is intensiever. Bovendien zal de AFM naar verwachting niet nogmaals genoegen nemen met een cohort beursgenoteerde bedrijven waarvan slechts een kwart aan de eisen voldoet.