Accountants hebben wetten en regels genoeg, maar moeten ze wel naleven
Drukke weken voor minister Wopke Hoekstra van financiën. Zijn Miljoenennota is gepresenteerd, gevolgd door de Algemene Beschouwingen. En dan moest hij tijdens een algemeen overleg op 28 september 2020, ook nog eens over het accountantsdossier in debat.
Het accountantsdossier is een belangrijk dossier, juist in deze coronatijd, waarin de overheid het bedrijfsleven via allerhande regelingen steun biedt. Daarbij doemen risico’s op fraude en misbruik op. Bijvoorbeeld in het kader van de Tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid, de NOW-maatregel. Vanaf half november kunnen bedrijven ondersteuning aanvragen in het kader van de derde versie van deze maatregel, NOW 3.0. I
In het kader van de NOW-maatregel heeft het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) samen met de Nederlandse Beroepsorganisatie voor Accountants (NBA) een protocol opgesteld waarin per (fraude)risico exact is uitgeschreven hoe dat kan worden getackeld. Zeer gedetailleerd, in een tabel van maar liefst 33 pagina’s lang. Vreemd genoeg hebben de NBA en haar achterban tot op heden echter verzuimd dergelijke gedetailleerde beschrijvingen van verplichte werkzaamheden op te stellen voor andere aandachtsgebieden waarbij misbruik en fraude op de loer liggen.
Creatief boekhouden
Bijvoorbeeld voor maatschappelijk relevante onderwerpen als corruptie en betalingen aan tussenpersonen in het buitenland. Maar ook niet voor belastingfraude, creatief boekhouden met schattingsposten zoals goodwill, transacties met verbonden partijen en witwassen en (dis)continuïteit. Mijn constatering dat een en ander ontbreekt, wordt niet ingegeven door een behoefte van mijn kant aan nog meer wet- en regelgeving. Binnen de accountancy bestaan eerder te veel dan te weinig wetten en regels. Zelfs ten aanzien van de meeste van de door mij eerder genoemde onderwerpen.
Deze wetten en regels zijn in de praktijk echter niet dusdanig toegepast, dat accountants een heldenrol hebben vervuld in de belangrijkste fraudezaken en deconfitures van de afgelopen decennia. Dat is zowel in eigen land als internationaal het geval. De politieke discussie en het ongenoegen over de rol van accountants heeft al in diverse landen tot voorstellen voor hervormingen geleid. Landen als Australië, Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Afrika en recentelijk Duitsland zijn daar voorbeelden van. Minister Hoekstra zal daar in het algemeen overleg volgende week vast op worden aangesproken. En ongetwijfeld zullen de namen van bedrijven en affaires zoals DSB, Imtech, ING, Steinhoff en Vestia worden aangehaald, alsmede de recente gebeurtenissen rond Carillion en Wirecard.
Maatregelen
Bij het treffen van nieuwe maatregelen dient de politiek met betrekking tot fraude en dreigende discontinuïteit twee zaken goed voor ogen te houden. Ten eerste dat de doelstelling van de accountantscontrole is ‘het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid dat financiële overzichten vrij zijn van een afwijking van materieel belang die het gevolg is van fraude of van fouten’. Zolang accountants zelf beweren dat dit hun doelstelling is en zij fraude zelfs als eerste noemen, mogen ze daar ook op worden afgerekend. Temeer daar ze zelf aangeven dat een redelijke mate van zekerheid, een hoog niveau van zekerheid betreft. Ten tweede worden de meeste jaarrekeningen op basis van de continuïteitsveronderstelling opgemaakt. Deze dient de accountant dan wel adequaat te toetsen.
Kunnen én willen
Kortom, deze twee aspecten liggen reeds vast in regelgeving. Accountants dienen ervoor te zorgen dat zij laten zien dat zij deze regelgeving kunnen én willen naleven. De toezichthouder Autoriteit Financiële Markten (AFM) dient door de politiek in staat te worden gesteld om met voldoende mensen en middelen de naleving door accountants en accountants organisaties – zowel structureel als na incidenten - te toetsen. Dat lijkt me, ook voor minister Hoekstra, dan ook het belangrijkste thema tijdens het algemeen overleg.
Bron: nieuwsbrief Nyenrode Corporate Governance Instituut, september 2020.
Deze column is ook gepubliceerd in Het Financieele Dagblad, d.d. 20 september 2020.
Artikelen en columns gepubliceerd op de website en in de nieuwsbrief van het NCGI weerspiegelen niet per definitie een algemene visie van het NCGI, maar worden door auteurs op persoonlijke titel geschreven. Reageren kan via ncgi@nyenrode.nl.
Nyenrode deelt kennis met nieuwsgierige professionals. Abonneer je op News@Nyenrode voor al het Nyenrodenieuws.