Bestuurscultuur accountantsclub NBA moet op de schop

De NBA heeft een te groot risico genomen door een voormalig bestuurder van Baker Tilly Berk (BTB) voor te dragen. Sinds 2014 is dit accountantskantoor verwikkeld in een strijd met een voormalig cliënt. De rechter heeft vastgesteld dat BTB deze cliënt heeft geadviseerd over een fiscaal ontoelaatbare constructie. Sinds de fiscus daar een streep doorheen heeft gezet, is er sprake van een strijd tussen de cliënt en BTB, zowel in de rechtszaal als via de media. Sinds 2014 lekt er van alles uit over de kwestie; het laat zich makkelijk raden uit welke hoek dat komt.

Naïef

Twee gelekte stukken staan nu centraal. Een brief uit januari 2015 gericht aan het ministerie van Financiën, ondertekend door Verkade als bestuursvoorzitter van BTB. Het is een prima brief, waarin duidelijk wordt erkend dat het fout is gegaan en dat daarom schoon schip wordt gemaakt. So far, so good. De pijn zit echter in de tweede brief van ruim twee maanden later, eveneens ondertekend door Verkade en gericht aan de advocaat van de voormalig cliënt van BTB. Die brief bevat geen erkenning, maar juist een ontkenning van de feiten: ‘Dat BTB bij de uitvoering van de structuur nauw betrokken is geweest, kan niet worden volgehouden.’ Daar gaat het knellen. De handtekening van Verkade staat onder deze brieven. Het is in de rechtspraak common sense dat je dan verantwoordelijk bent voor de inhoud. Ook al zijn de brieven door een collega opgesteld, door juristen gedicteerd en/of afgestemd met de verzekeringsmaatschappij. Je bent en blijft daar als bestuurder (eind)verantwoordelijk voor.

Crux

Ook al zal het door een accountant innemen van een civielrechtelijk standpunt niet leiden tot een gegrond tuchtrechtelijk verwijt – mits de beginselen van integriteit en professionaliteit in acht zijn genomen – knelt de ontkenning van eerdere wél erkende feiten. Overigens: de accountant mag niet te kwader trouw een bewust onjuist of misleidend standpunt innemen. De voorzitter van de Accountantskamer wees inzake de kwestie-Verkade onlangs op deze standaardjurisprudentie. Ik laat de vraag hier rusten of het in casu bewust onjuist of misleidend is om feiten die reeds zijn erkend, kort daarna stellig te ontkennen. Want ik begrijp best hoe het werkt: in kwesties waarin het kantoor aansprakelijk wordt gesteld, laat je niet direct het achterste van je tong zien. Dat mag vaak niet eens van de verzekeraar, die een financieel belang heeft in dergelijke kwesties. 

    ‘Een NBA-voorzitter benoemd door de minister en zonder kantoorverleden is wenselijk’

Maar waar het in deze om gaat is niet een tuchtrechtelijk te maken verwijt. Wel het punt dat het in de tweede brief ingenomen standpunt niet alleen een ontkenning van de feiten betreft, maar ook een uiting is van het nalaten jegens derden verantwoordelijkheid te nemen voor de betrokkenheid van BTB bij een fiscaal ontoelaatbare constructie. Het gaat om accountabilty. Daar zit de crux. Een NBA-voorzitter moet bovendien geloofwaardig kunnen spreken over onderwerpen als fraude, ethiek en integriteit. Daar past niet bij het (juridisch) recht praten wat krom is. Op welk forum dan ook. Dat dit in dergelijke situaties door een deel van de NBA-leden zo wordt ervaren, bleek reeds bij de verkiezing van de huidige NBA-voorzitter. Zijn kantoor Deloitte was verwikkeld geraakt in de Steinhoff-kwestie, één van de grootste boekhoudschandalen van de laatste jaren.

Van der Vegte was zijdens Deloitte ook betrokken bij de afwikkeling daarvan en nam in accountantskringen meerdere malen het standpunt in dat Deloitte de fraude zou hebben ontdekt en goed heeft afgewikkeld. Daar valt echter stevig over te twisten. Nu, drie jaar later, staat de controlerend accountant voor de tuchtrechter en heeft Deloitte met gedupeerden een schikking getroffen. Daarmee is ook de geloofwaardigheid van de huidig NBA-voorzitter in het geding. Een NBA-voorzitter wordt bovendien kwetsbaar indien hij uitingen doet waarbij kantoorbelangen een rol spelen.

Onafhankelijke voorzitter

Het NBA-bestuur heeft zichzelf in een lastig parket gebracht. Het heeft een vlek veroorzaakt, waar deze of gene in zal blijven wrijven. Eerder is door de Monitoring Commissie Accountancy (MCA) – nota bene ingesteld door de NBA zelf – gepleit voor een onafhankelijk NBA-voorzitter, bij voorkeur te benoemen door de minister van Financiën. Een voorzitter die niet wordt geraakt door zijn kantoorverleden en -belangen. Wellicht kan het NBA-bestuur het MCA-rapport er nog eens bij pakken. Voordat de minister in deze vlek gaat wrijven. De bestuurscultuur moet niet alleen in politiek Den Haag veranderen, maar ook bij de NBA.