Dilemma’s en vraagstukken in de boardroom

In een in kerstsfeer gehuld Koetshuis op het landgoed van Nyenrode komen op 10 december 2018 de leden van de Nyenrode Commissarissen Community bijeen voor de tweede bijeenkomst in dit jaar. Initiatiefnemer Hans Plesman heet iedereen van harte welkom. Deze bijeenkomst gaan de Nyenrode hoogleraren André Nijhof en Leen Paape samen met gastspreker Roel van Rijsewijk met de 60 aanwezige commissarissen in op de resultaten van een Deloitte - Nyenrode onderzoek over het thema Risk Powers Performance.

Deloitte en het Nyenrode Corporate Governance Instituut (NCGI) voeren sinds 2016 een gezamenlijk onderzoeksprogramma uit naar de samenhang tussen good governance en bedrijfsprestaties. In dit kader is een serie diepgaande gesprekken gevoerd met bestuurders en commissarissen, ook wel kwalitatief onderzoek genoemd. Tijdens de interviews sprak men vooral over wezenlijke dilemma’s waar bestuurders en commissarissen dagelijks tegenaan lopen.

Dilemma’s waar executives en non-executives vaak mee te maken krijgen zijn:

• Strategic investment decisions
• Shareholder interest
• Business model & governance
• Role of individual board members
• Board diversity
• Oversight & control
• Selection & dismissal of key
• Executive remuneration

Prof. dr. ir. André Nijhof, Nyenrode professor Sustainable Business and Stewardship, geeft voorbeelden van vragen die je jezelf kunt stellen als je in een dusdanig dilemma terecht komt waarbij je de afweging moet maken of je zelf moet aanblijven of moet vertrekken:

• Is het dilemma onverenigbaar met mijn morele waarden?
• Zal mijn ontslag wat oplossen?
• Als ik wel blijf, kan mijn bijdrage dan een verschil maken?
• Hoe kan de situatie op termijn veranderen als ik niks doe?

Op de vraag ‘waar heb je achteraf spijt van’ bleek interview na interview dat men nog steeds vindt dat destijds de juiste afweging is gemaakt. André nodigt daarop de zaal uit om met elkaar in gesprek te gaan over momenten waarop men zelf een verkeerde keuze heeft gemaakt en achteraf ook spijt heeft. Mooi om te zien hoe kwetsbaar iedereen zich opstelt en met elkaar ervaringen uitwisselt.

Maar met wie bespreek je dilemma’s? Uit het onderzoek blijkt dat in de bestuurskamers zeer regelmatig politiek spel wordt gespeeld en dat men zeker niet bereid is dit met collega-commissarissen te doen. André Nijhof benoemt een aantal punten die houvast kunnen bieden bij omgang met dilemma’s:

1. Vooraf bepalen van ankerpunten en niet-onderhandelbare elementen in lijn met de bedrijfsstrategie.
2. Kijk wat er bij andere bedrijven gebeurt en overweeg of dat jou ook kan overkomen. Als dat zo is, handel dan.
3. Zoek niet alleen een oplossing, maar stel vragen en zorg ervoor dat je het probleem begrijpt.
4. Beoordeel de risico's van een dilemma in de context van zijn kansen.
5. Vertrouw op je onderbuikgevoelens.

‘We zullen moeten waken dat angst gaat regeren in deze onzekere tijd van transformatie’, zegt Roel van Rijsewijk, director Riskmanagement bij Deloitte. ‘Fear leads the dark side, angst is een slechte raadgever en leidt tot bureaucratie. Maar onzekerheid biedt ook kansen. Te veel controle werkt niet en zet juist alles vast én creëert verkeerd gedrag. Geef mensen vrijheid binnen de organisatie, dan gedragen en voelen mensen zich meer verantwoordelijk. Mensen mogen fouten maken, een cultuur waarin je geen fouten kunt maken staat groei in de weg’. 100% controle is onmogelijk. In het kader van het vervolg onderzoek legt Van Rijsewijk de groep commissarissen in de zaal middels een interactief stemmingssysteem vervolgens een zestal stellingen voor op het gebied van risk powers performance:

1. Traditional risk management makes organisations rigid; 74,20% is het hiermee (geheel) eens.
2. Traditional risk management costs too much in relation tot he value it brings; 66,10% is het hiermee (geheel) eens.
3. Traditional risk management is too bureaucratic; 84,9% is het hiermee (geheel) eens.
4. Risk management should have a clear purpose; 87,8% is het hiermee (geheel) eens.
5. Risk management should empower people; 95,7% is het hiermee (geheel) eens.
6. Risk management should create radical transparency; 69,6% is het hiermee (geheel) eens.

Prof. dr. Leen Paape RA RO CIA, hoogleraar Corporate Governance en academisch verantwoordelijk voor de Commissarissencyclus, sluit de middag af. Paape benadrukt de urgentie van de bereidheid om te delen en niet alleen maar te denken in het behalen van winst. Het moet in onze economie ook draaien om het creëren van duurzame waarde voor iedereen. Schrikbarend is dat tegenwoordig minder dan 10% van de winst nog maar wordt besteed aan innovatie terwijl innovatie juist hard nodig is voor lange termijn waardecreatie. We moeten meer streven naar duurzame waardecreatie. Leen sprak dit al eerder uit tijdens zijn oratie over afscheid nemen van de tirannie van aandeelhouderswaarde en kortetermijndenken.

Leen roept verantwoordelijken van ondernemingen op om zich te gedragen als 'corporate statesmen' en daarmee politiek actief te worden om hun invloed aan te wenden als 'force for good' en zich uit te spreken over maatschappelijke vraagstukken en dilemma’s. ‘Wie zaait zal oogsten’. Tevens vraagt Leen als voorzitter van het Nyenrode Corporate Governance Instituut (NCGI) om een actieve bijdrage van de aanwezige commissarissen aan het onderzoek dat Deloitte en Nyenrode doen om zo commissarissen met de uitkomsten te kunnen voeden en op die manier de wereld een stukje beter te maken.