"Familiebedrijven vormen de hoeksteen van de economie"

Hij is de eerste persoon in Nederland die werd benoemd tot hoogleraar Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht, geeft college aan de Commissarissencyclus op Nyenrode Business Universiteit, bekleedt commissariaten bij enkele familiebedrijven. Kortom als geen ander heeft prof. dr. Roberto Flören zicht op de ontwikkeling van en waardering voor familiebedrijven. “Een aantal politieke partijen heeft familiebedrijven zelfs in hun partijprogramma staan”, aldus Flören. 

Waar komt jouw interesse voor familiebedrijven vandaan?

"Ik ben geboren en getogen in een familiebedrijf. Mijn opa begon in 1934 in Gouda met het verkopen en repareren van schrijfmachines, mijn vader ging op zijn veertiende ook werken in 'Flören Kantoormachinehandel'. Met de opkomst van computers werden de vooruitzichten minder. Mijn zus en ik, de derde generatie, kozen ervoor om mijn vader niet op te volgen. Na zestig jaar werd het bedrijf verkocht aan iemand die nog wel toekomst zag in die branche."

Sinds 2002 bekleed jij de RSM-leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht aan Nyenrode. Hoe staan studenten tegenover werken in het familiebedrijf?

"Dat is enorm veranderd. Toen ik in de jaren negentig begon, was het ideaal van iedere student om een traineeprogramma te gaan doen bij Unilever, Heineken, Shell of de grote banken. Als je toen een eigen bedrijf begon, dacht men dat je geen werk kon vinden. Na verschillende beurs- en boekhoudschandalen en de tijd van de financiële crisis zijn beursgenoteerde bedrijven in een heel ander daglicht komen te staan en is de waardering voor familiebedrijven alleen maar toegenomen. Immers hebben familiebedrijven géén last van een doorgeslagen bonuscultuur, directiesalarissen die afhangen van de beurskoers en hijgerige aandeelhouders. Familiebedrijven denken niet in kwartalen, maar in generaties. Het imago is van suf, saai en ingeslapen veranderd in uitdagend, sexy en 'daar gebeurt het'."

Wat is de meerwaarde van familiebedrijven voor de Nederlandse economie?

"Nederland telt zo’n 270.000 familiebedrijven. Die vormen bij elkaar 70 procent van de bedrijven met personeel. Je kunt zeggen dat familiebedrijven de brandstof van onze economie zijn. Maar niet dat het familiebedrijf de holy grail is, want de niet-familiebedrijven doen er net zo hard toe. Wel vormen familiebedrijven, door hun meerderheid, de hoeksteen van de economie. Een laag waar je altijd op kan vertrouwen, die in tijden van crisis niet te veel inkrimpt en in goede tijden ook niet te snel groeit. Een fundament waarop je kan bouwen."

Ben jij voorstander van externen in het management?

"Ik ben voorstander van de juiste man of vrouw op de juiste plek. Heb je de kwaliteiten niet in de familie, dan moet je ergens anders zoeken. Stel je hebt drie kinderen: de kans dat die meer geschikt zijn dan de 1 miljoen anderen die niet familie zijn, is niet zo heel groot. Aan de andere kant brengen die familieleden andere kwaliteiten met zich mee. Ik vind het heel mooi als er externen in de directie zitten, maar dat de binding met de familie en de betrokkenheid van de familie heel hecht is. Daar moet je aan werken en dat is een uitdaging voor veel grotere familiebedrijven."

Via Nyenrode sta jij in contact met veel familiebedrijven. Wat voor sentiment voel jij in deze pandemie? Is men klaar voor de great reset?

"Je moet weten: 80 procent van de bedrijven heeft niet of nauwelijks last van de pandemie; het is heel oneerlijk verdeeld. Ik kom genoeg bedrijven tegen voor wie het business as usual is, alleen met inachtneming van anderhalve meter afstand en minder reisbewegingen. De discussie over de great reset voer ik vooral met collega’s. Sommigen zijn heel optimistisch en denken dat we socialer gaan denken en ons allemaal veel beter gaan gedragen: de wereld wordt een stuk beter na deze pandemie. Ikzelf ben iets minder optimistisch en verwacht dat we terugvallen naar hoe we altijd handelden, met hebzucht en eigenbelang voorop."

Wat zijn de uitdagingen voor de komende tien jaar?

"Ik verwacht dat het aantrekkelijk blijft om zelfstandig ondernemer te zijn en de waardering voor het familiebedrijf hoog blijft. Maar we gaan wel naar een positie toe dat familiebedrijven meer raden van advies en raden van commissarissen moeten hebben, meer moeten openstaan voor adviezen van externen, meer gebruik zouden moeten maken van externe financiering en harder moeten werken aan de betrokkenheid van de eigenaren die niet in het bedrijf werken. Dat zijn de uitdagingen."

Zou je achteraf gezien niet toch liever een eigen familiebedrijf willen hebben?

"Absoluut niet. Ik kan goed ondernemerschap doceren, maar ik ben zelf denk ik niet geschikt om zelfstandig ondernemer te zijn. En het voordeel is: ik kan zo veel mooie bedrijven zien en ben altijd overal welkom. Ik heb een prachtbaan!"