Twijfel over de toegevoegde waarde van accountantscontrole

Er is al veel geschreven over Wirecard, de Duitse fintech die plots zomaar bijna €2 mrd banktegoed aan de debetzijde van de balans mist. Wirecard-accountant EY probeert zich uit de nesten te werken: ‘It would have required an unusually and extraordinarily deep forensisc investigation outside the scope of regular audits to find out that 1/3 of the cash balance and 2/3 of revenues don’t exist and have never existed’, aldus de EY-zegsman.

Dit is veruit het domste dat ik een accountant ooit heb horen uitbraken. Of, netter geformuleerd: Als het gestelde juist zou zijn, wat is dan nog de toegevoegde waarde van de huidige accountantscontrole?

Illusioir

Immers: indien controlerend accountants met bestaande technieken niet in staat zijn te controleren of €2 mrd daadwerkelijk een bezitting betreft en evenmin of twee derde (!) van de omzet daadwerkelijk is gerealiseerd, dan hebben we als maatschappij een groot probleem. Dan is het vertrouwen dat we in accountants(controle) stellen immers illusoir.

Wirecard is mooi lesmateriaal. Toen ik de casus onlangs behandelde, werd ik gewezen op een soortgelijke casus die eerder aan mijn aandacht was ontsnapt: Finablr. Net als Wirecard is dit bedrijf actief in de financial services, met name in internationale money transfers en het faciliteren van digitale betalingen. Het bedrijf is gevestigd in de Verenigde Arabische Emiraten en genoteerd aan de beurs in Londen.

Bavaguthu Raghuram Shetty uit India is de grote man achter Finablr. Tot zijn concern behoort niet alleen het hier vrij onbekende Finablr, maar ook het ons welbekende Travelex en het Nederlandse GWK, de grenswisselkantoren. Moedermaatschappij Finablr en Shetty zijn echter niet alleen in financial services actief. Zorgketen NMC Health behoort eveneens tot het concern.

Creditzijde

Het boekhoudprobleem van Finablr is anders dan bij Wirecard: eind april werd door externe onderzoekers vastgesteld dat aan de creditzijde van de balans de schulden voor $1,3 mrd te laag zijn opgenomen. Daarvoor, medio maart, leek het nog te gaan om een fractie van dat bedrag ($100 mln). Bij NMC Health bleek eveneens sprake van een bedrag aan niet verantwoorde schulden: $2,7 mrd.

De accountant van Finablr, net als bij Wirecard EY, voelde de bui gedurende de forensische onderzoeken al hangen en staakte de werkzaamheden. Zo blijkt uit een bij het Britse Companies House gedeponeerde brief (29 maart 2020). Daarin wijst EY op zorgen: ‘Our concerns include the composition of the Board of the Company, the adequacy of corporate governance and the recent issues that have caused the Company to commission an independent review of the Company’s financial arrangements, including of related-party transactions and on and off-balance-sheet debt.’

Uit de brief blijkt ook dat EY Finablr eerder de wacht aanzegde, dwingende stappen ter verbetering van de corporate governance voorschreef en deadlines stelde. Aan de eisen van EY werd niet tijdig voldaan en daarom gaf de accountant de opdracht terug.

Daadkrachtig

Dat klinkt daadkrachtig. Maar de vraag blijft, net als bij Wirecard: Had de accountant de onregelmatigheden niet eerder kunnen en/of moeten zien? Waren de miljardenschulden eerder aan zijn aandacht ontsnapt, en zo ja: hoe kwam dat? Was de accountantscontrole wel adequaat? Antwoorden volgen nog, bijvoorbeeld via het onderzoek van de Engelse toezichthouder FRC naar de accountantscontrole door EY van NMC Health.

Nóg een opvallend punt. EY ging aanvankelijk akkoord met de benoeming van een bestuurslid bij Finablr: Bassam Hage, een voormalig partner van EY die zo’n veertig jaar bij EY had gewerkt. Later stelde EY dwingend aanpassing van de governance voor ‘including that Hage step down from the board as a result of possible perceptions that his position on the audit committee and the board may, in the light of his previous career within the EY group, prejudice EY’s ability to meet applicable independence criteria as auditors of the company.’ Dat hadden EY en Hage eerder kunnen en moeten bedenken.

Hiervoor stelde ik een vraag over de toegevoegde waarde van de huidige accountantscontrole. Een uiterst relevante vraag binnen een context waarin accountants miljardenbedragen op de balans – zowel debet als credit – missen. Is hun vaktechniek wel op orde? Begrijpen zij hun controle-object wel?

Establishment

Het aanstippen van dergelijke ongemakkelijke vragen wordt door het ‘accounting establishment’ niet gewaardeerd. De antwoorden zijn namelijk even ongemakkelijk. Aan de orde gestelde zaken worden als incidenten afgedaan. De accountancy-sector kampt echter met structurele problemen.

‘Niet de accountant maar de shortseller kon feilloos aanwijzen wat mis was, op basis van openbare informatie ’Neem nogmaals de casus Finablr/NMC. Shortseller Muddy Waters schreef in 2019 een kritische analyse: ‘We are unsure how deep the rot at NMC goes, but we do not believe that its insiders or financials can be trusted’. Nog wat quotes uit het rapport: ‘the company materially mislead’, ‘margins appear too good to be true’, ‘NMC manipulated its balance sheet to understate debt’.

Mijn punt? Accountant EY verstrekte in 2019 een goedkeurende verklaring nadat interne informatie was gecontroleerd. Shortseller Muddy Waters schreef in hetzelfde jaar op basis van openbare informatie een uiterst kritisch rapport, waarin de vinger feilloos op de zere plek is gelegd. Bewijs binnen een dergelijke context dan maar eens de maatschappelijk toegevoegde waarde van de accountant.