‘Vertrouwen op controle’

De twintig grootste accountantskantoren in Nederland moeten een interne toezichthouder (raad van commissarissen) krijgen met vergaande zeggenschap. Dat is een van de aanbevelingen van de Commissie Toekomst Accountancysector die vandaag haar eindrapport presenteert aan minister van Financiën Wopke Hoekstra.

Voor belangrijke beslissingen, zoals grote investeringen, winstuitkering of het bezoldigingsbeleid van partners, moeten de raden van commissarissen van de grote accountantskantoren het in de toekomst voor het zeggen krijgen. Deze commissarissen moeten de uitdrukkelijke wettelijke opdracht krijgen bij hun toezicht de publieke taak van de accountant te waarborgen. Bovendien zullen zij allen onderworpen worden aan de geschiktheidstoetsing van de AFM. Uit het beschikbare wetenschappelijke onderzoek blijkt volgens de commissie dat een dergelijke versterking van de governance de kwaliteit van de accountancy verbetert.

Structureel kwaliteitsprobleem
Dat is hard nodig. De commissie constateert dat er een groot gebrek is aan transparantie over het werk van de accountants. De commissie constateert ook op basis van de wel beschikbare gegevens dat er sprake is van een structureel kwaliteitsprobleem. Hoewel er in de afgelopen jaren kwaliteitsslagen zijn gemaakt, is dit nog onvoldoende. Om voor de toekomst de kwaliteit meetbaar te kunnen volgen, dient door de sector, samen met de toezichthouder AFM, op korte termijn kwaliteitsstandaarden te worden vastgesteld (zogenaamde Audit Quality Indicators). Op basis van deze standaarden moeten accountants verantwoording afleggen over hun werk en kunnen zowel de toezichthouder als de klanten de kwaliteit van het werk van de accountants beoordelen.

Cultuur
De eerste stappen in een cultuurverandering binnen accountantsorganisaties zijn gezet maar zijn nog onvoldoende duurzaam bestendigd. De ingezette cultuurverandering moet onverminderd doorgaan. Een zekere spanning tussen ondernemerschap en het zo goed mogelijk uitvoeren van de publieke taak is onvermijdelijk; het komt erop aan voldoende tegenkracht te organiseren.

Eén publieke toezichthouder
Het toezicht is volgens de commissie nu te versnipperd en in teveel handen, ook bij de sector zelf. De commissie beveelt aan het toezicht in één hand te brengen bij de publieke toezichthouder AFM, en deze hiervoor ook voldoende capaciteit te geven. Hierdoor wordt ook de AFM in staat gesteld vaker de accountantsorganisaties langs de meetlat van de AQI’s te leggen. Daarbij dient de AFM volgens de commissie tevens de kwaliteitsbeheersingssystemen van de accountantsorganisaties en hun goverance en cultuur te beoordelen.

Gecontroleerde ondernemingen ook aan zet
En last but not least is de onderneming zelf aan zet. Er is duidelijk aanleiding om voor de ondernemingen in Nederland een scherpere norm te stellen voor verklaringen van de onderneming over de kwaliteit van de interne risicobeheersings- en controlesystemen. In welke vorm dit dient te geschieden dient nader te worden uitgewerkt. Om ook aandeelhouders een sterkere positie te geven beveelt de commissie aan de communicatie te verbeteren tussen de raad van commissarissen en de aandeelhouders over de wijze waarop de opdrachtverlening aan en het toezicht op het functioneren van de externe accountant heeft plaatsgevonden.

Kwartiermaker
De voorgestelde maatregelen zijn tot stand gekomen na zorgvuldige, onafhankelijke afweging en een intensieve consultatie met alle betrokken partijen. Binnen de bestaande juridische grenzen en de eisen van proportionaliteit zijn deze maatregelen naar het oordeel van de commissie een effectief pakket, dat de kwaliteit van de wettelijke controle aanmerkelijk kan verbeteren. De commissie adviseert de minister een kwartiermaker te benoemen die regie neemt, alle actoren aan tafel krijgt en de maatregelen initieert. Dat kan wat de commissie betreft morgen beginnen.