‘Wet- en regelgeving loopt achter op ontwikkelingen Big Data’

‘We staan op een bijzonder punt, waarop we samen bepalen hoe de toekomst met Big Data eruit gaat zien. Daarom moeten bedrijven zich twee dingen gaan afvragen: welk businessmodel past bij jouw organisatie? En hoe geven we vorm aan handhaving op verantwoordelijk gebruik van deze technologie?’ Dat vraagt prof. dr. Sander Klous, hoogleraar Big Data Ecosystems for Business and Society aan de Universiteit van Amsterdam. Hij is een van de gastdocenten in de collegereeks Big Data bij Nyenrode Business Universiteit.

Nieuwe businessmodellen

Klous beschrijft Big Data als volgt: ‘Big Data gaat over de analyse van gedrag. Wanneer je gedrag begrijpt, kan jouw organisatie pro-actief reageren.’ Volgens Klous moet iedere organisatie de juiste klant voor ogen hebben. ‘Wanneer je bijvoorbeeld Google gebruikt, ben je geen klant van Google. Je bent het product, want het verdienmodel zit in betaalde advertenties.’ Klous geeft nog een tweede voorbeeld waarbij het klassieke businessmodel niet meer van toepassing is. ‘Elon Musk wilde het vervoer elektrisch maken. Maar hij besloot al snel om de patenten voor elektrische auto’s beschikbaar te stellen aan andere partijen, ook aan concurrenten. Hij weet dat hij een heel ecosysteem nodig heeft om succesvol te zijn. Alleen wanneer veel mensen kiezen voor elektrische auto’s, ontstaan er genoeg oplaadpunten. Daarnaast heeft zijn bedrijf Tesla te weinig capaciteit om snel voldoende elektrische auto’s te produceren om dit tot een succes te maken.’ Daarop stelt Klous: ‘Het is daarom belangrijk om jouw rol in het bedrijfsmatige ecosysteem te kennen, zodat je daar je businessmodel op aanpast.’

Ethiek

Het gebruik van Big Data brengt een verschuiving van verantwoordelijkheid met zich mee. ‘Wanneer er een ongeluk met een zelfrijdende auto plaatsvindt, wie is dan verantwoordelijk: de eigenaar, de programmeur of de directie van de fabrikant? En wanneer een zelfrijdende auto moet uitwijken bij een noodsituatie, waarbij gekozen moet worden tussen een botsing met een peuter of de president van Amerika, wie kiest hij dan? Deze ethische keuzes waren vroeger niet van toepassing, omdat uitwijken altijd een reflex was. Nu zijn dit programmeerbare variabelen in een systeem.’

Toezicht op Big Data

‘Slechts een kleine groep realiseert zich pas dat regulering moet veranderen,’ stelt Klous. ‘De wet- en regelgeving loopt nu achter op de ontwikkelingen van Big Data. In een ecosysteem zijn er altijd drie zaken die geregeld moeten zijn. Er moeten duidelijke onderlinge afspraken zijn (standaarden). Er moet worden bepaald wie toegang krijgt en welke eisen daaraan gesteld worden. Tot slot moet je een oplossing hebben voor conflicten. Alle overige functionaliteit kan je op verschillende manieren inrichten. Met een centrale partij of decentraal, bijvoorbeeld via marktwerking.’

Toekomstscenario

Klous verwacht dat het nog zeker tien jaar duurt voor de wetgeving omtrent Big Data op orde komt. ‘Nu zie je bijvoorbeeld dat organisaties verplicht zijn om datalekken te melden. De toezichthouder bepaalt de straf. Er is echter een risico dat niet alle organisaties deze verantwoordelijkheid serieus nemen. Een volgende stap zou zijn dat er derde partijen komen, gespecialiseerd in het controleren van rapporteren over datalekken, vergelijkbaar met de accountants van nu die gespecialiseerd zijn in jaarrekeningcontroles. Het is geen grote stap om die partijen dan ook te laten kijken naar de kwaliteit en betrouwbaarheid van algoritmes. Op deze manier maak je de controle schaalbaar en liggen de kosten van deze verantwoordelijkheid bij de bedrijven die eraan verdienen. Grote accountancykantoren zetten al in op deze ontwikkelingen. De eerste veranderingen worden snel zichtbaar, mede onder druk van de maatschappij, die grip wil houden op deze ontwikkeling.’