Controllers, bereid je voor op Artificial Intelligence!

Big data en digitalisering als vast onderdeel in het controllersvak zijn volgens prof. dr. ir. Jan Bots een kwestie van tijd. Op donderdag 29 augustus 2019 sprak hij zijn emeritaatsrede uit. Hierin reflecteerde hij op het werk van de controller onder invloed van digitalisering. Daarbij keek hij naar de rol van de controller in het bedrijfsleven en factoren die het werk van de controller beïnvloeden in zijn algemeenheid en digitalisering in het bijzonder.

Volgens Bots zijn er drie ontwikkelingen in het werk van controllers die hun werk uitdagend maken. “Als eerste de groeiende diversiteit. Hierbij valt te denken aan nieuwe businessmodellen zoals die van Google en Booking.com, waar andere regels kunnen gelden dan bij traditionele bedrijven. Maar ook traditionele bedrijven kunnen hun businessmodel aanpassen. Zo is Bol.com inmiddels niet alleen meer een online winkel, maar ook een platform waar andere bedrijven hun goederen verkopen.”  

Reageren op veranderingen 

Binnen organisaties is ook sprake van toenemende dynamiek, vervolgt Bots zijn tweede punt. Het gaat niet meer om ‘in control’ zijn maar om het reageren op veranderingen. Dat betekent een andere manier van bedrijfsvoering en voorop willen blijven lopen, zo stelt hij. “Snel handelen met een aanvaardbaar risico is beter dan traag handelen met uitsluiting van risico. Dit was jaren geleden wel anders.” Dat wil de hoogleraar huidige controllers dan ook meegeven: “Controllers dienen veel meer dan voorheen oog te hebben voor de in- én externe context van de organisatie. Zij dienen de inrichting van de control daarop af te stemmen.”

Digitale transformatie

De derde ontwikkeling in het werk van de controller is het omgaan met nieuwe technologieën die samen leiden tot digitale transformatie. “Het zijn technologieën die op eigen wijze de besturing van een organisatie transformeren. Blockchain en Machine Learning zijn hier voorbeelden van.” Ook Artificial Intelligence behoort tot deze categorie die hij nader toelicht: “Afgelopen week heeft Amazon patent op een systeem aangevraagd aan de hand waarvan een computer persoonlijke eigenschappen (geslacht, etniciteit, gezondheid en emotie) inschat op basis van iemands stemgeluid.” Moeten we deze digitale ontwikkeling willen, vraagt Bots zich af. De volgende vraag is of en hoe lang we er nog omheen kunnen? En wie mag of moet daar iets van zeggen of vinden?

Risico’s uitsluiten

De toepassing ervan is volgens Bots slechts een kwestie van tijd. “Neem als voorbeeld een klantenservice van een verzekeringsmaatschappij: Wil je aan de hand van het stemgeluid klanten al dan niet aannemen voor een verzekering? Als er door Artificial Intelligence bepaalde risico’s kunnen worden uitgesloten, kan dit risico’s inperken, geld besparen en dus uiteindelijk ook verzekeringen voor de consument goedkoper maken. Tegelijkertijd rijst de vraag in hoeverre deze algoritmes vooroordelen of biases bevatten, ook al zijn deze waarschijnlijk niet met opzet ingebracht. Allemaal maatschappelijke vraagstukken.”

De vraag die overblijft is of controllers voorbereid zijn op de komst van deze nieuwe technologieën? “Aan de hand van mijn onderzoek met Bert Steens in het voorjaar van 2019 kan ik zeggen dat de kennis en competentie van controllers op het terrein van digitalisering ruimte laat voor verdere ontwikkeling. Business Analytics zit in het hart van het werk en draagt al bij aan de effectiviteit van de bedrijfsvoering. Voor wat betreft de andere technologieën kan ik zeggen dat het tot nu toe hulpmiddelen zijn om de bedrijfsvoering efficiënter en betrouwbaarder te maken. Zij vergroten alleen, of vooral, op operationeel niveau de effectiviteit. De urgentie om deze materie verder uit te diepen lijkt me duidelijk.” 

Voldoening heeft Bots gehaald uit de goede resultaten van de controllersopleiding, studenten die aangeven dat een opleiding hen veel gebracht heeft en de fijne samenwerking en waardering die hij kreeg van (externe) collega programma-directeuren. Emeritus hoogleraar Jan Bots sloot zijn rede af met een dankwoord aan collega’s en familie voor hun betrokkenheid, hulp en samenwerking binnen en buiten Nyenrode. Bots blijft als docent nog enige tijd verbonden aan Nyenrode.